10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı
Giriş
Türk Dili ve Edebiyatı, Türk dilinin ve edebiyatının tarihini, gelişimini, özelliklerini ve kurallarını inceleyen bir bilim dalıdır. 10. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde, Türk edebiyatı tarihi, edebiyat türleri, edebiyat eleştirisi ve dil bilgisi gibi konular ele alınır.
Türk Edebiyatı Tarihi
Türk edebiyatı tarihi, Türklerin dil ve edebiyat alanındaki birikimlerinin tarihsel gelişimini inceleyen bir disiplindir. Türk edebiyatı tarihi, genellikle İslamiyet öncesi ve sonrası dönemler olarak ikiye ayrılır.
İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı
İslamiyet öncesi Türk edebiyatı, Türklerin İslamiyet’i kabul etmeden önceki dönemdeki edebiyattır. Bu dönemdeki edebiyat, sözlü edebiyat geleneğine dayanmaktadır. Sözlü edebiyat, halkın içinden yetişen ozanlar tarafından oluşturulan ve kulaktan kulağa aktarılan edebiyattır.
İslamiyet öncesi Türk edebiyatında, koşuk, sagu, destan, efsane, masal, bilmece, tekerleme gibi türlere yer verilmiştir.
Koşuklar
Koşuklar, Türk edebiyatında en eski ve en yaygın türlerden biridir. Koşukluklar, genellikle doğa, aşk, savaş, kahramanlık gibi konuları işleyen şiirlerdir. Koşukluklar, dörtlüklerden oluşur ve her dörtlüğün ilk ve son dizeleri yarım kafiyelidir.
Sagular
Sagular, ölüm, ayrılık, hasret gibi konuları işleyen şiirlerdir. Sagular, genellikle ağıt şeklinde söylenir.
Destanlar
Destanlar, bir milletin ortak hafızasında yer alan, genellikle kahramanlık, aşk ve savaş konularını işleyen uzun şiirlerdir. Türk edebiyatında en önemli destanlar arasında Manas Destanı, Dede Korkut Hikâyeleri, Köroğlu Destanı ve Battal Gazi Destanı sayılabilir.
Efsaneler
Efsaneler, gerçek ve hayalin iç içe geçtiği, olağanüstü olayları anlatan hikâyelerdir. Türk edebiyatında en önemli efsaneler arasında Alageyik Efsanesi, Taş Devri Efsanesi ve Atilla Efsanesi sayılabilir.
Masallar
Masallar, iyilik ve kötülüğün mücadelesini anlatan, olağanüstü olayların yaşandığı hikâyelerdir. Türk edebiyatında en önemli masallar arasında Keloğlan Masalları, Nasreddin Hoca Masalları ve Ferhat ile Şirin Masalları sayılabilir.
Bilmeceler
Bilmeceler, bir nesnenin veya kavramın, üstü kapalı bir şekilde anlatıldığı, cevabı düşünmeyi gerektiren sorulardır. Türk edebiyatında en önemli bilmeceler arasında “Ay yüzlü, yıldız gözlü, sarmaşık boylu, nergis kokulu kimdir?” sorusu sayılabilir.
Tekerlemeler
Tekerlemeler, genellikle çocuklara hitap eden, ritmik bir şekilde söylenen, eğlenceli sözlerdir. Türk edebiyatında en önemli tekerlemeler arasında “Çoban Ali’nin bir koyunu varmış, adı da Beyazmış” sorusu sayılabilir.
İslamiyet Sonrası Türk Edebiyatı
İslamiyet sonrası Türk edebiyatı, Türklerin İslamiyet’i kabul ettikten sonraki dönemdeki edebiyattır. Bu dönemdeki edebiyat, İslami edebiyat geleneğine dayanmaktadır. İslami edebiyat, dinî ve tasavvufi konuları işleyen edebiyattır.
İslamiyet sonrası Türk edebiyatında, mesnevi, gazel, kaside, rubai, semai, şarkı, türkü gibi türlere yer verilmiştir.
Mesneviler
Mesneviler, genellikle dini veya tasavvufi konuları işleyen, uzun şiirlerdir. Mesneviler, genellikle altı veya on bir heceli olur.
Gazeller
Gazeller, genellikle aşk, sevgi, ayrılık gibi konuları işleyen, on beyitlik şiirlerdir. Gazeller, genellikle beş veya sekiz heceli olur.
Kasideler
Kasideler, genellikle övgü, yergi, öğüt gibi konuları işleyen, on beyit veya daha fazla beyitlik şiirlerdir. Kasideler, genellikle ağır ve süslü bir dil ile yazılır.
Rubailer
Rubailer, genellikle