11. Sınıf Biyoloji Konu Anlatımı
Ünite 1: Sistemler
Sinir Sistemi
Sinir Sisteminin Yapısı
Sinir sistemi, vücudumuzun dış çevreden aldığı uyarıları algılayıp değerlendiren ve buna uygun yanıtlar oluşturan sistemdir. Sinir sistemi, merkezî sinir sistemi (MSS) ve çevresel sinir sistemi (ÇSS) olmak üzere iki ana bölümden oluşur.
Merkezî Sinir Sistemi (MSS)
MSS, beynin ve omuriliğin oluşturduğu bölümdür. MSS, vücudumuzun en önemli kontrol merkezidir. Vücudumuzun tüm organ ve sistemlerinden gelen uyarıları algılar ve değerlendirir. Bu uyarılara uygun olarak kas ve bezlere uyarılar göndererek vücudumuzun uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlar.
Beyin
Beyin, MSS’nin en önemli organıdır. Beyin, başımızın içinde, kafatası ile korunarak yer alır. Beyin, ağırlığı yaklaşık 1,5 kg olan, kıvrımlı ve gri renkli bir organdır. Beyin, üç ana bölümden oluşur:
- Büyük beyin: Beynin en büyük bölümüdür. Düşünme, öğrenme, hafıza, hareket kontrolü, konuşma, duygular ve davranışlar gibi işlevlerden sorumludur.
- Küçük beyin: Beynin arka kısmında yer alır. Denge, koordinasyon ve duruş gibi işlevlerden sorumludur.
- Beyin sapı: Beynin alt kısmında yer alır. Solunum, kalp atışı, kan basıncı, yutkunma, çiğneme, öksürme, hapşırma gibi yaşamsal işlevleri kontrol eder.
Omurilik
Omurilik, omurga kanalında yer alan, uzun ve silindirik bir yapıdır. Omurilik, beyin ile vücudun diğer organ ve sistemleri arasında iletişimi sağlar. Omurilik, duyu organlarından gelen uyarıları beyne iletir ve beyinden gelen uyarıları ise kas ve bezlere iletir.
Çevresel Sinir Sistemi (ÇSS)
ÇSS, MSS’den çıkan ve MSS’yi vücudun diğer organ ve sistemleri ile bağlayan sinirlerden oluşur. ÇSS, somatik sinir sistemi ve otonom sinir sistemi olmak üzere iki ana bölümden oluşur.
Somatik Sinir Sistemi
Somatik sinir sistemi, istemli hareketlerden sorumludur. Somatik sinir sistemi, omurilikten çıkan sinirlerden oluşur. Somatik sinir sistemi, kaslara uyarılar göndererek vücudumuzun istemli hareketlerini kontrol eder.
Otonom Sinir Sistemi
Otonom sinir sistemi, istemsiz hareketlerden sorumludur. Otonom sinir sistemi, MSS’nin beyin sapı ve omurilik bölümlerinden çıkan sinirlerden oluşur. Otonom sinir sistemi, kalp atışı, kan basıncı, solunum, sindirim, boşaltım, üreme gibi işlevleri kontrol eder.
Sinir Sisteminin İşlevleri
Sinir sistemi, vücudumuzun birçok işlevini kontrol eder. Sinir sisteminin başlıca işlevleri şunlardır:
- Uyarıları algılama ve değerlendirme: Sinir sistemi, çevreden gelen uyarıları algılar ve değerlendirir. Bu uyarılara uygun olarak kas ve bezlere uyarılar göndererek vücudumuzun uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlar.
- Hareket kontrolü: Sinir sistemi, kaslara uyarılar göndererek vücudumuzun istemli ve istemsiz hareketlerini kontrol eder.
- Duyu organlarından gelen uyarıların beyne iletilmesi: Sinir sistemi, duyu organlarından gelen uyarıları beyne iletir. Beyin, bu uyarıları değerlendirerek vücudumuzun uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlar.
- Beyin ile vücudun diğer organ ve sistemleri arasında iletişim: Sinir sistemi, MSS’den çıkan sinirlerden oluşan ÇSS ile MSS’yi vücudun diğer organ ve sistemleri ile bağlar. Bu sayede MSS, vücudumuzun tüm organ ve sistemlerinden gelen uyarıları algılayabilir ve buna uygun olarak yanıtlar gönderebilir.
Sinir Sisteminin Hastalıkları
Sinir sistemi hastalıkları, sinir sisteminin yapı veya işlevindeki bozukluklara bağlı olarak ortaya çıkan hastalıklardır. Sinir sistemi hastalıkları, çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. En yaygın sinir sistemi hastalıklarından bazıları şunlardır:
- İnme: Beyin kan akışının aniden kesilmesi sonucu ortaya çıkan hastalıktır.
- Alzheimer hastalığı: Beyindeki