22 Kodu ile İşten Çıkarma ve Tazminat
Türkiye’de iş hukukunda, işverenin işçiyi işten çıkarması için geçerli bir nedene sahip olması gerekir. İşveren, işçiyi işten çıkarma gerekçesini yazılı olarak bildirmek zorundadır. İşveren tarafından SGK’ya bildirilen işten çıkış kodu, işçinin işten çıkarılma gerekçesini gösterir.
SGK işten çıkış kodlarından biri olan 22 kodu, “İşveren tarafından yapılan haklı nedenle fesih” olarak tanımlanır. Bu kod ile işten çıkarılan işçi, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve işsizlik maaşı gibi haklardan yararlanamaz.
22 Kodu ile İşten Çıkarmanın Hukuki Dayanakları
22 kodu ile işten çıkarmanın hukuki dayanağı, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesinde yer alan “Haklı nedenle fesih” hükmüdür. Bu maddeye göre, işveren, işçinin iş sözleşmesinin feshi için geçerli bir nedene sahipse, işçiyi haklı nedenle işten çıkarabilir.
Haklı nedenle fesih için geçerli olan nedenler, İş Kanunu’nun 25. maddesinde sayılmıştır. Bu nedenlerden bazıları şunlardır:
- İşçinin iş sözleşmesine aykırı davranışları
- İşçinin iş yerindeki verimliliğini düşürmesi
- İşçinin işverene veya işverenin başka işçilerine sataşması
- İşçinin işverenin malvarlığına zarar vermesi
İşveren, işçiyi haklı nedenle işten çıkarabilmesi için, işçinin davranışının iş sözleşmesine aykırı olduğunu veya işçinin iş yerindeki verimliliğini düşürdüğünü veya işçinin işverene veya işverenin başka işçilerine sataştığını veya işçinin işverenin malvarlığına zarar verdiğini ispatlamalıdır.
22 Kodu ile İşten Çıkarmanın Sonuçları
22 kodu ile işten çıkarılan işçi, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve işsizlik maaşı gibi haklardan yararlanamaz.
Kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı her yıl için 30 günlük brüt ücretidir. Kıdem tazminatı, işçinin işyerinde en az 1 yıl çalışmış olması halinde ödenir.
İhbar tazminatı, işçinin işverene ihbar süresince çalışarak karşılığını alacağı ücrettir. İhbar süresi, işçinin kıdemine göre değişir.
İşsizlik maaşı, işsiz kalan ve belirli şartları sağlayan işçilere ödenen bir maaştır. İşsizlik maaşı, işsizlik sigortası primi ödemiş olan işçilere ödenir.
22 Kodu ile İşten Çıkarılan İşçinin Yapabileceği İşlemler
22 kodu ile işten çıkarılan işçi, işverenin fesih gerekçesinin haklı olmadığını düşünüyorsa, işveren aleyhine dava açabilir. İşçi, dava sonucunda haklı çıkarsa, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve işsizlik maaşı gibi haklarını alabilir.
İşçi, işverenin fesih gerekçesinin haksız olduğunu düşünüyorsa, iş sözleşmesinin feshedildiğinin işveren tarafından SGK’ya bildirilmesinden itibaren 1 yıl içinde arabulucuya başvurabilir. Arabuluculuk görüşmeleri sonucunda taraflar anlaşırlarsa, anlaşmaya göre kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve işsizlik maaşı gibi haklar ödenebilir.
İşverenin 22 Kodu ile İşten Çıkarmaması İçin Yapabileceği İşlemler
İşveren, işçiyi haklı nedenle işten çıkarmak istiyorsa, işçinin davranışının iş sözleşmesine aykırı olduğunu veya işçinin iş yerindeki verimliliğini düşürdüğünü veya işçinin işverene veya işverenin başka işçilerine sataştığını veya işçinin işverenin malvarlığına zarar verdiğini ispatlamalıdır.
İşveren, işçinin davranışının haklı nedenle fesih için yeterli olduğunu ispatlayamazsa, işçinin kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve işsizlik maaşı gibi haklarını ödemek zorunda kalabilir.
İşveren, işçiyi haklı nedenle işten çıkarmak yerine, işçi ile anlaşma yoluna gidebilir. İşveren, işçiye kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve işsizlik maaşı gibi haklarını ödemeyi taahhüt ederek, işçiyi işten çıkarabilir. Bu şekilde, işveren işçi ile daha sorunsuz bir şekilde yollarını ayırabilir.