298 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, Türkiye’de yapılan seçimlerin temel hükümlerini ve seçmen kütüklerinin düzenlenmesini düzenleyen bir kanundur. 26 Nisan 1961 tarihinde kabul edilen kanun, günümüzde de yürürlüktedir.
Kanunun amacı, Türkiye’de yapılacak seçimlerin, demokratik ilke ve esaslara uygun, serbest, adil ve genel oy, açık oy ve gizli oy esaslarına göre yapılmasını sağlamaktır.
Kanun, seçim sürecini şu aşamalara ayırmaktadır:
- Seçim dönemi
- Seçim propagandası
- Seçim günü
- Seçim sonuçlarının ilanı
Seçim dönemi, seçim kararının Resmi Gazete’de yayımlandığı tarihten seçimin sonuçlandığı güne kadar geçen süreyi kapsar. Bu dönemde, seçime katılacak siyasi partilerin belirlenmesi, seçmen kütüklerinin hazırlanması, seçim propagandası yapılması ve seçime dair diğer hazırlıkların yapılması gibi işlemler gerçekleştirilir.
Seçim propagandası, seçimlere katılacak siyasi partilerin, adayların ve seçmenler arasında seçimle ilgili bilgi ve görüşlerin yayılmasını sağlayan faaliyetlerdir. Seçim propagandası, yazılı, sözlü ve görsel araçlarla yapılabilir. Seçim propagandası, seçim dönemi içinde yapılabilir.
Seçim günü, seçime katılacak vatandaşların oy kullanacağı günü ifade eder. Seçim günü, oy verme saatinden önce oy verme yerleri, oy verme araç ve gereçleri ile oy verme işleminin nasıl yapılacağı hakkında seçmenlere bilgi verilir.
Seçim sonuçlarının ilanı, seçimde kullanılan oyların sayımı ve sonuçlarının açıklanmasını kapsar. Seçim sonuçları, Yüksek Seçim Kurulu tarafından ilan edilir.
Kanunun temel hükümleri
Kanunun temel hükümleri şu şekildedir:
- Seçimlerde, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan ve seçme hakkına sahip olan herkes oy kullanabilir.
- Seçme hakkı, 18 yaşını doldurmuş olan Türk vatandaşlara aittir.
- Seçme hakkı, kısıtlı olanlar, kamu hizmetlerinden yasaklılar, affa uğramış olsalar bile ağır hapis cezasına mahkûm olanlar, firar ve firari sayılanlar, seçme hakkını kullanmaya engel bir cezaya mahkûm olanlar ve askerlik hizmetini yapmakta bulunanlar tarafından kullanılamaz.
Seçmen kütükleri
Kanuna göre, seçmen kütükleri, her seçim dönemi için yenilenir. Seçmen kütükleri, ilçe seçim kurulları tarafından hazırlanır. Seçmen kütüklerine, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde ikamet eden ve seçme hakkına sahip olan kişilerin adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, nüfus cüzdanı numarası, adres bilgileri ve seçmen numarası gibi bilgiler kaydedilir.
Seçimde kullanılan oylar
Kanuna göre, seçimlerde kullanılan oylar, sandık kurulu tarafından sayılarak tutanak altına alınır. Oyların sayımı, sandık kurulunun huzurunda ve seçmenlerin gözetiminde yapılır. Oyların sayımı sonucunda, sandıktan çıkan oyların tümü, sandıktan çıkan zarfların sayısına eşit olmalıdır.
Seçim sonuçlarının ilanı
Kanuna göre, seçim sonuçları, Yüksek Seçim Kurulu tarafından ilan edilir. Seçim sonuçlarının ilanında, seçimi kazanan adayların ad ve soyadları, oy sayıları ve oyların yüzdeleri gibi bilgiler yer alır.
Kanunun güncellenmesi
298 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, günümüzde de yürürlüktedir. Ancak, zaman içinde değişen şartlara uyum sağlamak amacıyla, kanuna zaman zaman değişiklikler yapılmıştır. Son olarak, 2018 yılında yapılan değişiklikle, seçimlerde kullanılan oyların elektronik ortamda sayılması ve oyların sayım ve dökümüne ilişkin işlemlerin video kaydının alınması gibi yeni düzenlemeler yapılmıştır.
Kanunun önemi
298 Sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun, Türkiye’de demokratik seçimlerin yapılmasını sağlayan temel bir kanundur. Kanun, seçimlerin serbest, adil ve genel oy, açık oy ve gizli oy esaslarına göre yapılmasını öngörmektedir. Kanun, seçmen kütüklerinin hazırlanması, seçim propagandası yapılması, seçim günü oy verme işleminin yürütülmesi ve seçim sonuçlarının ilan edilmesi gibi seçimlerin tüm aşamalarını düzenlemektedir.