5. Sınıf Türkçe 1. Ünite Test PDF İndir
- sınıf Türkçe 1. ünite, “Cümlede Anlam” ünitesini kapsamaktadır. Bu ünitede, cümlede anlamla ilgili temel kavramlar, cümle türleri ve cümlenin öğeleri gibi konular işlenmektedir.
Cümlede Anlam
Cümle, bir düşünceyi, duyguyu veya isteği ifade eden en küçük dil birimidir. Cümlede anlam, cümlenin ifade ettiği düşünce, duygu veya istek ile ilgilidir.
Cümlede anlamla ilgili temel kavramlar şunlardır:
- Cümlenin anlam özellikleri: Bir cümlenin anlamı, cümlenin yapısına, sözcüklerin anlamlarına ve cümlede kullanılan anlatım biçimlerine göre değişebilir.
- Cümle türleri: Cümleler, anlam özelliklerine göre farklı türlere ayrılır.
- Cümlenin öğeleri: Cümle, temel ve yardımcı öğelerden oluşur.
Cümlenin anlam özellikleri
Cümlenin anlamı, cümlenin yapısına, sözcüklerin anlamlarına ve cümlede kullanılan anlatım biçimlerine göre değişebilir.
Cümlenin yapısına göre anlam özellikleri şunlardır:
- Öznel-nesnel cümleler: Öznel cümleler, kişinin duygu ve düşüncelerini ifade eden cümlelerdir. Nesnel cümleler ise, nesnel bir gerçekliği ifade eden cümlelerdir.
- Soru-cümleler: Soru cümleleri, bir soru sormayı amaçlayan cümlelerdir.
- Emredici cümleler: Emir verme, yasaklama, isteme gibi anlamları ifade eden cümlelerdir.
- İstek-dilek cümleleri: Bir şeyin olmasını istemeyi ifade eden cümlelerdir.
- Söylem cümleleri: Bir şeyin söylendiğini ifade eden cümlelerdir.
Sözcüklerin anlamlarına göre anlam özellikleri şunlardır:
- Sözcükte anlam: Bir sözcüğün anlam özelliklerinden biri de, cümlede kazandığı anlamdır. Örneğin, “yağmur” sözcüğü, “sağanak yağmur” cümlesinde “yoğun yağmur” anlamında kullanılırken, “yağmur yağdı” cümlesinde “havadaki su taneciklerinin yere düşmesi” anlamında kullanılır.
Cümlede kullanılan anlatım biçimlerine göre anlam özellikleri şunlardır:
- Benzetme: İki varlığın benzer yönlerini, “gibi”, “tıpkı”, “sanki” gibi bağlaçlarla karşılaştırarak ifade eden anlatım biçimidir. Örneğin, “Saçları siyah bir gece gibiydi.” cümlesinde, saçların siyahlığı, karanlığa benzetilmiştir.
- Karşılaştırma: İki varlığın benzer veya farklı yönlerini karşılaştırarak ifade eden anlatım biçimidir. Örneğin, “O kadar hızlı koşuyordu ki, rüzgar bile onu geçemiyordu.” cümlesinde, koşucunun hızı, rüzgarın hızıyla karşılaştırılmıştır.
- Abartma: Bir durumu olduğundan daha fazla veya daha az göstererek ifade eden anlatım biçimidir. Örneğin, “O kadar açtım ki, bir deveyi bile yerdim.” cümlesinde, açlık durumu abartılmıştır.
- İnkar: Bir durumu veya düşünceyi olumsuzlayarak ifade eden anlatım biçimidir. Örneğin, “O kadar zengin değil ki, bir araba bile alamaz.” cümlesinde, zenginlik durumu inkar edilmiştir.
- Soru sorma: Bir şeyi sorma amacıyla kullanılan anlatım biçimidir. Örneğin, “Bugün hava nasıl olacak?” cümlesinde, hava durumu hakkında soru sorulmaktadır.
Cümle türleri
Cümleler, anlam özelliklerine göre farklı türlere ayrılır.
Cümle türleri şunlardır:
- Özneli cümleler: Özneleri olan cümlelerdir. Örneğin, “Kuşlar göç ediyor.” cümlesinde, “kuşlar” öznesi vardır.
- Nesneli cümleler: Hem özneleri hem de nesneleri olan cümlelerdir. Örneğin, “Kuşlar meyveleri yiyor.” cümlesinde, “kuşlar” öznesi ve “meyveleri” nesnesi vardır.
- Yüklemli cümleler: Sadece yüklemi olan cümlelerdir. Örneğin, “Ders bitti.” cümlesinde, “bitti” yüklemi vardır.
- Tamlamalı cümleler: Bir veya daha fazla tamlama içeren cümlelerdir. Örneğin, “Bahçedeki çiçekler açtı.” cümlesinde, “bahçedeki” tamlaması vardır.
- Birleşik cümleler: İki veya daha fazla cümlenin bir araya gelmesiyle oluşan cümlelerdir