5. Sınıf Türkçe PDF
Sözcükte Anlam
Sözcükte anlam, bir sözcüğün tek başına veya cümle içinde taşıdığı anlamı ifade eder. Sözcükler, gerçek, mecaz, terim, mecaz-anlamlı, eş anlamlı, zıt anlamlı, yakın anlamlı ve eş sesli olmak üzere farklı anlam türlerine sahip olabilirler.
Gerçek Anlam
Sözcüğün ilk ve temel anlamıdır. Sözcüğün sözlükte yer alan anlamıdır. Örneğin, “ev” sözcüğünün gerçek anlamı “insanoğlunun barınması için yaptığı yer” demektir.
Mecaz Anlam
Sözcüğün gerçek anlamının dışında, çağrışım yoluyla kazandığı anlamdır. Örneğin, “evin içi buz gibi” cümlesinde “buz gibi” sözcüğü gerçek anlamında değil, “çok soğuk” anlamında kullanılmıştır.
Terim Anlam
Bir bilim, sanat, meslek veya teknik dalda özel olarak kullanılan anlamdır. Örneğin, “kök” sözcüğü dil bilgisinde “bir sözcüğün anlamlı en küçük parçası” anlamında terim anlamlıdır.
Mecaz-Anlamlı Sözcükler
Bir sözcüğün hem gerçek hem de mecaz anlamı olan sözcüklere denir. Örneğin, “el” sözcüğü hem gerçek hem de mecaz anlamlıdır. Gerçek anlamı “insan vücudunun koluna bağlı olan organ” iken, mecaz anlamı “iş, uğraş”tır.
Eş Anlamlı Sözcükler
Yazılışları farklı, anlamları aynı olan sözcüklere denir. Örneğin, “kalem” ve “dolmakalem” eş anlamlıdır.
Zıt Anlamlı Sözcükler
Anlamları birbirine karşı olan sözcüklere denir. Örneğin, “iyi” ve “kötü” zıt anlamlıdır.
Yakın Anlamlı Sözcükler
Anlamları birbirine yakın olan sözcüklere denir. Örneğin, “sarhoş” ve “mayhoş” yakın anlamlıdır.
Eş Sesli Sözcükler
Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı olan sözcüklere denir. Örneğin, “kalem” sözcüğü hem “yazmak için kullanılan araç” hem de “bir tür ağaç” anlamına gelir.
Örnek Sorular
1. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerin gerçek, mecaz, terim, mecaz-anlamlı, eş anlamlı, zıt anlamlı, yakın anlamlı veya eş sesli anlamlarını belirleyiniz.
- Sınıfta sessizlik hakimdi. (gerçek)
- Gökyüzünde bulutlar uçuşuyordu. (gerçek)
- Ekonomik kriz nedeniyle işsizlik arttı. (terim)
- Saçları akmış bir ihtiyar vardı. (mecaz)
- Okuldaki en çalışkan öğrenci benim. (yakın anlamlı)
- İyi haberi duyar duymaz sevindim. (eş anlamlı)
- Babam bana bir kalem hediye etti. (eş sesli)
2. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerin anlam ilişkilerini belirleyiniz.
- Sarı papatyalar tarlaları süsledi. (eş anlamlı)
- Evin içi pırıl pırıl parlıyordu. (mecaz-anlamlı)
- Savaşın acıları hala sürüyor. (zıt anlamlı)
- O, her zaman yardımsever bir insandır. (yakın anlamlı)
3. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili sözcüklerin anlam özelliklerini belirleyiniz.
- Güneş, gökyüzünü aydınlattı. (gerçek)
- Bana yalan söyleme. (mecaz)
- Bilim insanı, yeni bir buluş yaptı. (terim)
- Saçları akmış bir ihtiyar vardı. (mecaz)
- Okuldaki en çalışkan öğrenci benim. (yakın anlamlı)
- İyi haberi duyar duymaz sevindim. (eş anlamlı)
- Babam bana bir kalem hediye etti. (eş sesli)
Parçada Anlam
Parçada anlam, bir paragrafın anlam bütünlüğünü ifade eder. Parçadaki cümleler birbiriyle anlamlı ve mantıklı bir ilişki içinde olmalıdır.