7. Sınıf Fiilde Yapı
Fiilde Yapı Nedir?
Fiilde yapı, bir fiilin kök veya gövdesine eklenmiş eklerin durumuna göre belirlenmesidir. Fiiller, yapısına göre basit, birleşik ve türemiş fiiller olmak üzere üçe ayrılır.
Basit Fiiller
Kök veya gövde halinde bulunan, başka bir fiil veya kelime ile birleşmemiş olan fiillerdir. Örneğin, “gitmek”, “okumak”, “yazmak” gibi fiiller basit fiillerdir.
Birleşik Fiiller
İki veya daha fazla fiilin bir araya gelerek oluşturduğu fiillerdir. Birleşik fiiller, yapılarına göre üçe ayrılır:
- Fiilimsi ile birleşen birleşik fiiller: Fiilimsilerle birleşerek oluşan birleşik fiillerdir. Örneğin, “gitmek üzere”, “okumaya çalışmak”, “yazmaktan vazgeçmek” gibi fiiller fiilimsi ile birleşen birleşik fiillerdir.
- Edat ile birleşen birleşik fiiller: Edatlar ile birleşerek oluşan birleşik fiillerdir. Örneğin, “bilmek için”, “gelmek üzere”, “gitmek için” gibi fiiller edat ile birleşen birleşik fiillerdir.
- İsim ile birleşen birleşik fiiller: İsimler ile birleşerek oluşan birleşik fiillerdir. Örneğin, “kalem almak”, “kitap okumak”, “ev yapmak” gibi fiiller isim ile birleşen birleşik fiillerdir.
Türemiş Fiiller
Basit fiillere ek veya ek fiil getirilerek oluşturulan fiillerdir. Türemiş fiiller, yapılarına göre üçe ayrılır:
- Örneksiz türemiş fiiller: Basit fiillere ek fiil getirilerek oluşturulan fiillerdir. Örneğin, “gelmek” fiiliyle “gelmek üzere”, “gelmek için” gibi fiiller örneksiz türemiş fiillerdir.
- Örnekselli türemiş fiiller: Basit fiillere ek fiil getirilerek oluşturulan ve anlam bakımından basit fiillere yakın olan fiillerdir. Örneğin, “yazmak” fiiliyle “yazabilmek”, “yazılmamak” gibi fiiller örnekselli türemiş fiillerdir.
- Diğer türemiş fiiller: Basit fiillere ek getirilerek oluşturulan ve anlam bakımından basit fiillere uzak olan fiillerdir. Örneğin, “güzel” fiilinden “güzelleşmek”, “güzelleştirmek” gibi fiiller diğer türemiş fiillerdir.
Fiilde Yapı Konu Anlatımı
Basit Fiiller
Basit fiiller, kök veya gövde halinde bulunan, başka bir fiil veya kelime ile birleşmemiş olan fiillerdir. Basit fiiller, cümlede yüklem görevinde kullanılır.
Basit fiillerin kökleri, genellikle tek hecelidir. Ancak, bazı basit fiillerin kökleri iki veya daha fazla heceden de oluşabilir. Örneğin, “sevmek”, “okumak”, “yazmak”, “geçmek”, “sürmek” gibi fiillerin kökleri tek hecelidir. Ancak, “gelmek”, “gitmek”, “yapmak”, “etmek”, “olmak” gibi fiillerin kökleri iki veya daha fazla heceden oluşur.
Basit fiiller, cümlede yüklem olarak kullanılabilir. Örneğin, “Ben okula gidiyorum.” cümlesinde “gidiyorum” fiili basit bir fiildir ve yüklem görevindedir.
Birleşik Fiiller
Birleşik fiiller, iki veya daha fazla fiilin bir araya gelerek oluşturduğu fiillerdir. Birleşik fiiller, yapılarına göre üçe ayrılır:
- Fiilimsi ile birleşen birleşik fiiller: Fiilimsilerle birleşerek oluşan birleşik fiillerdir. Fiilimsi, fiilin isim, sıfat veya zarf gibi görevlerde kullanılan şeklidir.
Fiilimsi ile birleşen birleşik fiiller, iki türlüdür:
* **Fiilimsi + Fiil:** Fiilimsi ile fiilin yan yana gelmesiyle oluşan birleşik fiillerdir. Örneğin, "gitmek üzere", "okumaya çalışmak", "yazmaktan vazgeçmek" gibi fiiller fiilimsi ile birleşen birleşik fiillerdir.
* **Fiilimsi + Fiilim:** Fiilimsi ile fiilimsinin yan yana gelmesiyle oluşan birleşik fiillerdir. Örneğin, "gelmeyi bilmek", "gitmeyi istemek", "yazmayı öğrenmek" gibi fiiller fiilimsi ile birleş