8. Sınıf Fiilimsiler
Fiilimsi Nedir?
Fiil kök veya gövdelerine bazı ekler getirilerek oluşturulan ve cümlede isim, sıfat, zarf görevinde kullanılan sözcüklere fiilimsi denir. Fiilimsiler, fiil anlamını tamamen yitirmez.
Fiilimsilerin Türleri
Fiilimsiler, cümledeki görevlerine göre üçe ayrılır:
- İsim-fiil (ad eylem): Fiil kök veya gövdelerine “-ma, -ış, -mak” eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve eylemin adı olan fiilimsi çeşidine isim-fiil denir.
- Sıfat-fiil (sıfat eylem): Fiil kök veya gövdelerine “-an, -ası, -mez, -ar, -er, -dik, -dik, -duk, -dük, -tı, -ti, -tu, -tü, -acak, -ecek, -acaktı, -ecekti, -acaktılar, -eceklerdi” eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve eylemin niteliğini bildiren fiilimsi çeşidine sıfat-fiil denir.
- Zarf-fiil (zarf eylem): Fiil kök veya gövdelerine “-ken, -alı (-eli), -madan (-meden), -ince (-ınca / -unca / -ünce), -ip (-ıp / -up / -üp), -arak (-erek), -dıkça (-dikçe / -dukça / -dükçe / -tıkça /-tikçe / tukça / -tükçe), – e… -e (-a… -a), -r… -maz (-r… -maz, -ar… -maz, -er… -mez, -ar… -mezdi, -er… -mezdi, -ar… -mezlerdi, -er… -mezlerdi)” eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve eylemin zamanını, durumunu, miktarını, nasıl yapıldığını bildiren fiilimsi çeşidine zarf-fiil denir.
İsim-Fiiller
İsim-fiiller, fiil kök veya gövdelerine “-ma, -ış, -mak” eklerinden birinin gelmesiyle oluşur. Bu eklerin her biri farklı anlamlar ifade eder.
- -ma, -ış: Fiilin olumsuzluk anlamını bildirir.
- -mak: Fiilin yapma, eyleme geçirme anlamını bildirir.
-ma, -ış eki ile oluşturulan isim-fiiller, genellikle “-ma, -ış” şeklinde yazılır. Ancak bazı isim-fiiller “-ma, -ış” şeklinde değil, “-ma, -ışlık” şeklinde yazılır. Örneğin:
- -ma: yazma, yıkama, okuma, dinleme, görme
- -ış: gülüş, koşuş, konuşma, yürüş, düşünme
-mak eki ile oluşturulan isim-fiiller, genellikle “-mak” şeklinde yazılır. Ancak bazı isim-fiiller “-mak, -me” şeklinde yazılır. Örneğin:
- -mak: okumak, yazmak, yıkamak, dinlemek, görmek
- -me: öğrenmek, bilmek, düşünmek, istemek, yapmak
İsim-fiiller, cümlede isim görevinde kullanılır. Örneğin:
- Yazmayı seviyorum. (Yazmak: İsim-fiil, Cümlede özne görevindedir.)
- Okumak çok faydalıdır. (Okumak: İsim-fiil, Cümlede nesne görevindedir.)
Sıfat-Fiiller
Sıfat-fiiller, fiil kök veya gövdelerine “-an, -ası, -mez, -ar, -er, -dik, -dik, -duk, -dük, -tı, -ti, -tu, -tü, -acak, -ecek, -acaktı, -ecekti, -acaktılar, -eceklerdi” eklerinden birinin gelmesiyle oluşur. Bu ekler farklı anlamlar ifade eder.
- -an, -ası: Fiilin öznenin durumunu bildiren sıfat-fiildir.
- -mez: Fiilin olumsuzluk anlamını bildiren sıfat-fiildir.
- -ar, -er: Fiilin süreklilik, tekrarlama anlamını bildiren sıfat-fiil