8. Sınıf Fen Bilimleri: Mevsimlerin Oluşumu
Giriş
Dünya, Güneş çevresinde elips şeklinde bir yörüngede dolanır. Bu yörünge düzlemine ekliptik denir. Dünya’nın ekseni, ekliptiğe yaklaşık 23,5 derecelik bir açıyla eğiktir. Bu eğim, Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığını ve Güneş ışınlarının Dünya yüzeyine geliş açısını değiştirir. Bu da mevsimlerin oluşumunu sağlar.
Güneş Işınlarının Geliş Açısı ve Mevsimlerin Oluşumu
Güneş ışınları, Dünya’nın yüzeyine dik geldiğinde, daha fazla ısı ve ışık enerjisi alır. Güneş ışınları, Dünya’nın yüzeyine eğik geldiğinde ise, daha az ısı ve ışık enerjisi alır.
Yaz mevsiminde, Kuzey Yarım Küre’ye Güneş ışınları dik gelir. Bu nedenle, Kuzey Yarım Küre’de daha fazla ısı ve ışık enerjisi alınır. Bu da Kuzey Yarım Küre’de hava sıcaklığının artmasına neden olur. Güney Yarım Küre’de ise Güneş ışınları eğik gelir. Bu nedenle, Güney Yarım Küre’de daha az ısı ve ışık enerjisi alınır. Bu da Güney Yarım Küre’de hava sıcaklığının azalmasına neden olur.
Kış mevsiminde ise, durum tam tersidir. Kuzey Yarım Küre’ye Güneş ışınları eğik gelir. Bu nedenle, Kuzey Yarım Küre’de daha az ısı ve ışık enerjisi alınır. Bu da Kuzey Yarım Küre’de hava sıcaklığının azalmasına neden olur. Güney Yarım Küre’de ise Güneş ışınları dik gelir. Bu nedenle, Güney Yarım Küre’de daha fazla ısı ve ışık enerjisi alınır. Bu da Güney Yarım Küre’de hava sıcaklığının artmasına neden olur.
Mevsimlerin Başlangıcı
Dünya’nın Güneş çevresindeki yörünge hareketi nedeniyle, Güneş ışınlarının Dünya’ya geliş açısı ve gece-gündüz süreleri sürekli değişmektedir. Bu değişimler, mevsimlerin başlangıcını belirler.
Ekinokslarda, Güneş ışınları Dünya’ya dik gelir. Bu nedenle, gece ve gündüz süreleri her iki yarım kürede de eşit olur. Kuzey Yarım Küre’de ilkbahar ekinoksu 21 Mart, sonbahar ekinoksu ise 23 Eylül’de gerçekleşir. Güney Yarım Küre’de ise ilkbahar ekinoksu 23 Eylül, sonbahar ekinoksu ise 21 Mart’ta gerçekleşir.
Gündönümü günlerinde ise, Güneş ışınları bir yarım kürede dik gelirken, diğer yarım kürede eğik gelir. Bu nedenle, gece-gündüz süreleri bir yarım kürede çok kısa olurken, diğer yarım kürede çok uzun olur. Kuzey Yarım Küre’de yaz gündönümü 21 Haziran, kış gündönümü ise 21 Aralık’ta gerçekleşir. Güney Yarım Küre’de ise yaz gündönümü 21 Aralık, kış gündönümü ise 21 Haziran’da gerçekleşir.
Mevsimlerin Etkileri
Mevsimlerin oluşumu, Dünya üzerindeki canlıları ve cansızları çeşitli şekillerde etkiler.
Canlılarda Etkiler
Mevsimlerin oluşumu, canlıların yaşam döngülerini etkiler. Örneğin, ağaçlar yapraklarını döker ve tomurcuklarını açar. Hayvanlar, üreme ve göç gibi faaliyetlerini mevsimlere göre düzenler.
Cansızlarda Etkiler
Mevsimlerin oluşumu, Dünya’nın iklimini etkiler. Örneğin, yaz mevsiminde hava sıcaklığı artar ve yağış miktarı azalır. Kış mevsiminde ise hava sıcaklığı azalır ve yağış miktarı artar.
Mevsimlerle İlgili Bazı Kavramlar
- Eksen eğikliği: Dünya’nın ekseninin, ekliptiğe göre 23,5 derecelik bir açıyla eğimidir.
- Güneş ışınlarının geliş açısı: Güneş ışınlarının Dünya yüzeyine dik veya eğik olarak gelmesidir.
- Ekinoks: Güneş ışınlarının Dünya’ya dik geldiği günlerdir. Bu günlerde gece ve gündüz süreleri her iki yarım kürede de eşit