8. Sınıf Türkçe Fiilimsiler Konu Anlatımı
Fiilimsi Nedir?
Fiillere getirilen bazı eklerle oluşturulan ve cümlede isim, sıfat, zarf görevinde kullanılan sözcüklere fiilimsi denir. Fiilimsiler, fiillerden türemiş olmakla birlikte bir fiil gibi çekimlenemezler, yani fiil kip ve kişi eklerini almazlar.
Fiilimsiler, görevleri yönüyle üçe ayrılır:
- İsim Fiil: Fiil kök veya gövdelerine “-ma, -ış, -mak” eklerinden birinin gelmesiyle oluşur ve eylemin adı olan fiilimsi çeşidine isim fiil denir.
Örnek:
- Yaz-ma (eylem) → Yaz-ma-k (isim fiil)
- Oku-ş (eylem) → Oku-ş-u (isim fiil)
- Git-mek (eylem) → Git-mek-ten (isim fiil)
- Sıfat Fiil: Fiil kök veya gövdelerine “-an, -ası, -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” eklerinden birinin gelmesiyle oluşur ve eylemin özelliğini belirten fiilimsi çeşidine sıfat fiil denir.
Örnek:
- Koş-an (eylem) → Koş-an çocuk (sıfat fiil)
- Gör-ecek (eylem) → Gör-ecek günler (sıfat fiil)
- Yaz-ar (eylem) → Yaz-ar yazar (sıfat fiil)
- Zarf Fiil: Fiil kök veya gövdelerine “-ınca, -ıncaya, -arak, -ken, -madan, -dıkça, -diğinde, -mezden, -mişken, -alı, -a…a, -ip, -arak, -casına, -esiye” eklerinden birinin gelmesiyle oluşur ve eylemin zamanını, yerini, durumunu belirten fiilimsi çeşidine zarf fiil denir.
Örnek:
- Git-ince (eylem) → Git-ince eve geldi (zarf fiil)
- Yaz-arak (eylem) → Yaz-arak ders çalıştı (zarf fiil)
- Gel-meden (eylem) → Gel-meden onu görmedim (zarf fiil)
İsim Fiiller
İsim fiiller, eylemin adını belirten fiilimsi çeşididir. Fiil kök veya gövdelerine “-ma, -ış, -mak” eklerinden birinin gelmesiyle oluşur.
-ma, -ış, -mak ekleri
- -ma, -ış, -mak ekleri, fiil kök veya gövdesine gelerek yeni bir sözcük türetirler. Bu sözcük, fiilin adını belirten isim fiil olur.
- -ma, -ış, -mak ekleri, fiilin anlamını değiştirir. Örneğin, “oku-” fiiline “-ma” eki getirildiğinde “oku-ma” olur. Bu sözcük, “okumak” fiilinin adını belirtir.
- -ma, -ış, -mak ekleri, fiilin cümledeki görevini değiştirir. Örneğin, “oku-” fiiline “-mak” eki getirildiğinde “oku-mak” olur. Bu sözcük, cümlede isim görevinde kullanılır.
İsim fiillerin cümledeki görevleri
İsim fiiller, cümlede isim görevinde kullanılır. Cümlede özne, nesne, dolaylı tümleç, yüklem gibi görevlerde kullanılabilir.
Örnek:
- Babam okumayı çok sever. (özne)
- Okumak, insanın bilgi edinmesini sağlar. (dolaylı tümleç)
- Okumak, her insanın hakkıdır. (yüklem)
İsim fiillerin özellikleri
- Fiil kök veya gövdelerine “-ma, -ış, -mak” eklerinden biri getirilerek yapılırlar.
- Fiil anlamını tamamen yitirmez.
- Fiil kip ve kişi eklerini almaz, yani fiiller gibi çekime girmezler.
- Olumlu ve olumsuz şekilleri yapılabilir.
Sıfat Fiiller
Sıfat fiiller, eylem