9. Sınıf Biyoloji Organik Bileşikler Konu Anlatımı
Organik Bileşiklerin Tanımı
Canlıların temel yapı taşlarını oluşturan bileşiklere organik bileşikler denir. Bu bileşikler, cansız ortamda bulunmazlar ve sadece canlılarda bulunurlar. Organik bileşiklerin temel yapı taşları karbon (C), hidrojen (H) ve oksijen (O) atomlarıdır. Bununla birlikte, bazı organik bileşiklerde azot (N), fosfor (P) ve kükürt (S) gibi elementler de bulunabilir.
Organik Bileşiklerin Sınıflandırılması
Organik bileşikler, yapılarına ve özelliklerine göre farklı sınıflara ayrılırlar. Bu sınıflandırmalar şu şekildedir:
- Monomerler: Tek bir yapı taşını içeren organik bileşiklerdir. Örneğin, glikoz bir monomerdir.
- Polimerler: Birden fazla monomerin bir araya gelmesiyle oluşan organik bileşiklerdir. Örneğin, nişasta, glikoz monomerlerinin bir araya gelmesiyle oluşan bir polimerdir.
Organik Bileşiklerin Görevleri
Organik bileşikler, canlılarda çeşitli görevler üstlenirler. Bu görevleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Enerji verici: Karbonhidratlar, yağlar ve proteinler enerji verici organik bileşiklerdir.
- Yapıcı-onarıcı: Proteinler, hücrelerin yapısını oluşturur ve hücreleri onarır.
- Yönetimsel: Proteinler, enzimler, hormonlar ve vitaminler gibi yönetimsel görevler üstlenir.
Karbonhidratlar
Karbonhidratlar, yapısında karbon (C), hidrojen (H) ve oksijen (O) atomları bulunan organik bileşiklerdir. Karbonhidratların yapısında bulunan hidrojen ve oksijen atomları, su (H2O) molekülünün yapısındaki hidrojen ve oksijen atomları ile aynı oranda bulunur. Bu nedenle, karbonhidratlara “hidrat” adı da verilir.
Karbonhidratlar, yapılarına göre basit karbonhidratlar ve kompleks karbonhidratlar olarak ikiye ayrılırlar.
Basit Karbonhidratlar
Yapısında sadece bir ya da birkaç monomer bulunan karbonhidratlardır. Basit karbonhidratlar, monosakkaritler ve disakkaritler olmak üzere iki gruba ayrılır.
Monosakkaritler
Yapısında bir monomer bulunan basit karbonhidratlardır. Monosakkaritler, en küçük karbonhidratlardır. Monosakkaritlerin en yaygın örnekleri glukoz, fruktoz ve galaktozdur.
Glukoz, üzüm, meyve ve sebzelerde bulunan bir monosakkarittir. Vücudumuzun temel enerji kaynağıdır.
Fruktoz, meyvelerde bulunan bir monosakkarittir. Tadı tatlı olduğu için şeker yerine kullanılır.
Galaktoz, süt ve süt ürünlerinde bulunan bir monosakkarittir.
Disakkaritler
Yapısında iki monomer bulunan basit karbonhidratlardır. Disakkaritler, iki monosakkaritin glikozit bağı ile birbirine bağlanmasıyla oluşur. Disakkaritlerin en yaygın örnekleri sakkaroz, laktoz ve maltozdur.
Sakkaroz, şeker kamışı ve şeker pancarında bulunan bir disakkarittir. Tadı tatlı olduğu için şeker yerine kullanılır.
Laktoz, süt ve süt ürünlerinde bulunan bir disakkarittir.
Maltoz, nişastanın yapısında bulunan bir disakkarittir.
Kompleks Karbonhidratlar
Yapısında birden fazla monomer bulunan karbonhidratlardır. Kompleks karbonhidratlar, polisakkaritler ve glikoproteinler olmak üzere iki gruba ayrılır.
Polisakkaritler
Yapısında çok sayıda monomer bulunan karbonhidratlardır. Polisakkaritler, monomerlerin glikozit bağı ile birbirine bağlanmasıyla oluşur. Polisakkaritlerin en yaygın örnekleri nişasta, glikojen ve selülozdur.
Nişasta, bitkilerde bulunan bir polisakkarittir. Bitkilerin enerji depolama şeklidir.
Glikojen, hayvanlarda bulunan bir polisakkarittir. Hayvanların enerji depolama şeklidir.
Selüloz, bitkilerde bulunan bir polisakkarittir. Bitkilerin hücre çeperini oluşturur.
Glikoproteinler
Yapısında karbonhidrat ve protein monomerleri bulunan karmaşık karbonhidratlardır. Glikoproteinler, hücrelerde çeşitli görevler üstlenir. Örneğin, enzimlerin yapısına katılır ve hücrelere yapı