9. Sınıf Biyoloji Özet
Biyoloji Nedir?
Biyoloji, canlıların yapısını, işleyişini, evrimini ve çevreyle ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır. Biyoloji, canlıların temel özelliklerini, çeşitliliğini, birbirleriyle olan ilişkilerini ve çevreye uyumlarını araştırır.
Canlıların Ortak Özellikleri
Canlılar, birbirleriyle benzerlik gösteren bazı ortak özelliklere sahiptir. Bu özellikler şunlardır:
- Organizasyon: Canlılar, hücrelerden oluşur.
- Sindirim: Canlılar, besinlerini sindirerek enerji elde eder.
- Dolaşım: Canlılar, vücutlarında besin, oksijen ve atık maddelerin taşınmasını sağlar.
- Solunum: Canlılar, vücutlarında oksijen kullanarak besinleri parçalar ve enerji elde eder.
- Üreme: Canlılar, kendilerine benzer bireyler meydana getirerek neslini devam ettirir.
- Büyüme ve Gelişme: Canlılar, belirli bir oranda büyür ve gelişir.
- Uyarılara Tepki: Canlılar, çevrelerindeki uyarılara tepki gösterir.
Canlıların Yapısında Bulunan Temel Bileşenler
Canlıların yapısında bulunan temel bileşenler şunlardır:
- İnorganik Maddeler: Su, karbondioksit, oksijen, azot, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum gibi maddelerdir.
- Organik Maddeler: Karbon, hidrojen, oksijen, azot gibi elementlerden oluşan maddelerdir.
İnorganik Maddeler
İnorganik maddeler, canlıların yapısında çok miktarda bulunur. Su, canlıların yapı ve işleyişi için en önemli inorganik maddedir. Su, hücrelerin hacminin %70-90’ını oluşturur. Su, hücrelerin şekil almasını sağlar, besinlerin taşınmasını kolaylaştırır, vücut sıcaklığını düzenler ve metabolizma olaylarında yer alır.
Karbondioksit, oksijen ve azot, canlıların solunum olayında kullanılır. Fosfor, hücrelerin yapısını oluşturan DNA ve RNA moleküllerinin yapısında bulunur. Potasyum, kalsiyum ve magnezyum, hücrelerin sinir ve kas faaliyetlerinde görev alır.
Organik Maddeler
Organik maddeler, canlıların yapısında daha az miktarda bulunur. Karbonhidratlar, proteinler, lipitler ve nükleik asitler, organik maddelerin başlıca gruplarıdır.
- Karbonhidratlar: Karbon, hidrojen ve oksijen elementlerinden oluşan maddelerdir. Karbonhidratlar, canlıların enerji kaynağı olarak kullanılır.
- Proteinler: Karbon, hidrojen, oksijen, azot ve kükürt elementlerinden oluşan maddelerdir. Proteinler, canlıların yapı ve işleyişi için çok önemlidir.
- Lipitler: Karbon, hidrojen ve oksijen elementlerinden oluşan maddelerdir. Lipitler, hücrelerin yapısını oluşturur, enerji kaynağı olarak kullanılır ve vücut sıcaklığını düzenler.
- Nükleik Asitler: Karbon, hidrojen, oksijen, azot ve fosfor elementlerinden oluşan maddelerdir. Nükleik asitler, canlıların kalıtsal bilgilerini taşır.
Hücre
Hücre, canlıların yapı ve işleyişinin temel birimidir. Canlılar, tek hücreli veya çok hücreli olabilir. Tek hücreli canlılar, bir hücreden oluşur. Çok hücreli canlılar, birden çok hücreden oluşur.
Hücrenin temel kısımları şunlardır:
- Hücre Zarfı: Hücreyi çevreleyen ve onu dış ortamdan ayıran yapıdır. Hücre zarfı, seçici geçirgendir. Bu sayede, hücreye gerekli maddelerin girmesini ve zararlı maddelerin çıkmasını sağlar.
- Sitoplazma: Hücrenin içinde bulunan ve organelleri içeren yapıdır. Sitoplazma, hücrenin yaşamsal faaliyetlerini yürüten ortamdır.
- Çekirdek: Hücrenin kontrol merkezidir. DNA ve RNA moleküllerini içerir.
Hücre Zarından Madde Geçişleri
Hücre zarfı, seçici geçirgendir. Bu sayede, hücreye gerekli maddelerin girmesini ve zararlı maddelerin çıkmasını sağlar.
Hücre zarından madde geçişleri, aşağıdaki yöntemlerle gerçekleşir:
- Difüzyon: Maddelerin, yoğunluk farkından dolayı kendiliğinden hareket etmesidir