8. Sınıf Fiilimsiler Konu Anlatımı
Fiilimsiler Nedir?
Fiilimsiler, fiillerin isim, sıfat veya zarf şeklini yapan sözcüklere denir. Fiillerden türemiş olmakla birlikte, fiil kip ve kişi eklerini almazlar, yani fiiller gibi çekime girmezler. Fiilimsiler, olumlu, olumsuz şekilleri yapılabilir.
Fiilimsiler Nasıl Oluşur?
Fiilimsiler, fiillere getirilen eklerle oluşturulur. Fiillerin sonuna getirilen -ma, -me, -mak, -mek, -ış, -iş, -uş, -üş ekleriyle isim fiil, -ınca, -dıkça, -dığında, -ken, -r… -mez, -alı, -erek, -madan, -meksizin, -a… -a, -ıp, -dığı için, -cesine, -esiye ekleriyle zarf fiil, -an, -ası, -mez, -ar, -ir, -an, -ası, -mez, -ar, -ir ekleriyle de sıfat fiil oluşturulur.
Fiilimsiler Görev Yönüyle Üçe Ayrılır
- İsim Fiil: Fiil kök veya gövdelerine -ma, -ış, -mak eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve eylemin adı olan fiilimsi çeşidine isim fiil denir.
Örnek:
- Koş-ma: Koşma eyleminin adı olan isim fiildir.
- Gör-üş-me: Görüşme eyleminin adı olan isim fiildir.
- Yap-ma: Yapma eyleminin adı olan isim fiildir.
- Sıfat Fiil: Fiil kök veya gövdelerine -an, -ası, -mez, -ar, -ir, -an, -ası, -mez, -ar, -ir eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve eylemin oluşumunu, durumunu, niteliğini bildiren fiilimsi çeşidine sıfat fiil denir.
Örnek:
- Yaz-an: Yazan kişi anlamına gelen sıfat fiildir.
- Yap-ıl-an: Yapılan şey anlamına gelen sıfat fiildir.
- Gör-ül-en: Görülen şey anlamına gelen sıfat fiildir.
- Zarf Fiil: Fiil kök veya gövdelerine -ınca, -dıkça, -dığında, -ken, -r… -mez, -alı, -erek, -madan, -meksizin, -a… -a, -ıp, -dığı için, -cesine, -esiye eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve eylemin zamanını, yerini, durumunu, nedenini, biçimini bildiren fiilimsi çeşidine zarf fiil denir.
Örnek:
- Çalış-ınca: Çalışınca anlamına gelen zarf fiildir.
- Yaz-dıktan sonra: Yazdıktan sonra anlamına gelen zarf fiildir.
- Gör-düğüm gibi: Gördüğüm gibi anlamına gelen zarf fiildir.
Fiilimsiler Cümlede Kullanımı
Fiilimsiler, cümlede isim, sıfat veya zarf görevinde kullanılabilir.
- İsim Fiiller
İsim fiiller, cümlede isim soylu sözcüklerin yerine kullanılabilir. Cümlede genellikle özne, nesne, yer tamlayıcısı, zarf tümleci veya yüklem görevinde bulunur.
Örnek:
- Yüzmek: (Yüzmek eyleminin adı olan isim fiil, cümlede özne görevinde kullanılmıştır.)
- Okuduğum kitap: (Okumak eyleminin adı olan isim fiil, cümlede nesne görevinde kullanılmıştır.)
- Yazıyı masaya koydum. (Yazmak eyleminin adı olan isim fiil, cümlede yer tamlayıcısı görevinde kullanılmıştır.)
- Bu kitabı okumaktan çok mutluyum. (Okumak eyleminin adı olan isim fiil, cümlede zarf tümleci görevinde kullanılmıştır.)
- Okumak benim en büyük zevkimdir. (Okumak eyleminin adı olan isim fiil, cümlede yüklem görevinde kullanılmıştır.)
- Sıfat Fiiller
Sıfat fiiller, cümlede sıfat soylu sözcüklerin yerine kullanılabilir. C