9. Sınıf Biyoloji 1. Ünite: Canlıların Ortak Özellikleri
Biyoloji Nedir?
Biyoloji, canlıları ve canlılığın temel özelliklerini inceleyen bilim dalıdır. Canlılığın temel özellikleri, canlıların ortak özellikleri olarak da adlandırılır.
Canlıların Ortak Özellikleri
Canlıların ortak özellikleri şunlardır:
- HÜCRESEL YAPI: Bütün canlılar bir veya daha fazla sayıda hücreden oluşur. Hücre, canlının en küçük yapı ve işlevsel birimidir.
- METABOLİZMA: Canlılar, madde ve enerji alışverişi yaparak yaşamlarını sürdürürler. Bu olaya metabolizma denir.
- UYARILARA TEPKİ: Canlılar, çevrelerindeki uyaranlara tepki verirler. Bu tepkiler, büyüme, gelişme, hareket, beslenme, solunum gibi yaşamsal olayların düzenlenmesinde rol oynar.
- BÜYÜME VE GELİŞME: Canlılar, doğumdan sonra belirli bir süre boyunca büyür ve gelişirler. Büyüme, canlının kütle ve hacim olarak artmasıdır. Gelişme ise canlının yapı ve işlevlerinde meydana gelen değişikliklerdir.
- ÜREME: Canlılar, kendi türlerini devam ettirmek için ürerler. Üreme, canlılığın temel özelliklerinden biridir.
- DOĞUM VE ÖLÜM: Canlılar, belirli bir yaşam süresi sonunda ölürler. Doğum, canlının anne rahminden çıkıp dünyaya gelmesidir. Ölüm ise canlının yaşamsal faaliyetlerinin sona ermesi ve canlının yok olmasıdır.
Canlıların Temel Bileşenleri
Canlıların yapısında bulunan temel maddeler, inorganik maddeler ve organik maddelerdir.
- İNORGANİK MADDELER: Canlıların yapısında bulunan ve canlının yapısında bulunmayan maddelere inorganik maddeler denir. İnorganik maddelere örnek olarak su, mineraller, karbondioksit, oksijen verilebilir.
- ORGANİK MADDELER: Canlıların yapısında bulunan ve canlının yapısında bulunmayan maddelere organik maddeler denir. Organik maddelere örnek olarak karbonhidratlar, proteinler, yağlar, nükleik asitler verilebilir.
Canlıların Beslenmesi
Canlılar, yaşamlarını sürdürmek için besine ihtiyaç duyarlar. Canlıların beslenme şekilleri, besinlerini üretip üretmelerine göre farklılık gösterir.
- ÜRETİCİLER: Besinlerini kendi üreten canlılara üretici denir. Üreticiler, klorofil pigmenti sayesinde fotosentez yaparak besinlerini üretirler. Bitkiler, algler ve bazı bakteriler üretici canlılara örnektir.
- TÜKETİCİLER: Besinlerini başka canlılardan hazır olarak alan canlılara tüketici denir. Tüketiciler, üreticilerin ürettiği besinleri kullanarak yaşamlarını sürdürürler. Hayvanlar, mantarlar ve bazı bakteriler tüketici canlılara örnektir.
- AYRIŞTIRICILAR: Besinleri parçalayarak ayrıştıran canlılara ayrıştırıcı denir. Ayrıştırıcılar, ölü bitki ve hayvanları parçalayarak besinleri inorganik maddelere dönüştürürler. Bakteriler ve mantarlar ayrıştırıcı canlılara örnektir.
Canlıların Solunumu
Canlılar, yaşamlarını sürdürmek için enerjiye ihtiyaç duyarlar. Canlılar, solunum yoluyla enerji üretirler. Solunum, canlıların oksijen kullanarak besinleri parçalayarak enerji elde etmesidir.
Canlıların Hareketi
Canlılar, çevrelerinde yer değiştirmek, çevrelerindeki uyaranlara tepki vermek ve yaşamsal faaliyetlerini sürdürmek için hareket ederler. Canlıların hareket şekilleri, canlının yapısına ve yaşam şekline göre farklılık gösterir.
Canlıların Boşaltımı
Canlılar, yaşamsal faaliyetleri sonucu oluşan atık maddeleri vücutlarından dışarı atarlar. Bu olaya boşaltım denir. Boşaltım, canlıların sağlığı için gereklidir.
Canlıların Sınıflandırılması
Canlılar, ortak özelliklerine göre sınıflandırılırlar. Canlıların sınıflandırılması, canlıların daha iyi anlaşılmasını sağlar.
Canlıların sınıflandırılması, aşağıdaki gibi yapılır:
- Alem: Canlıların en büyük sınıflandırma birimidir.
- Şube: Alemi oluşturan alt sınıflandırma birimidir.
- Sınıf: Şubeyi oluşturan alt sınıflandırma birimidir.
- Takım: Sınıfı oluşturan alt sınıflandırma birimidir.
- Familya: Takımı oluşturan alt sınıflandırma birimidir.
- Cins: Familyayı oluşturan alt sınıf