9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Notları
1. Ünite: Edebiyata Giriş
Edebiyat Nedir?
Edebiyat, düşünce, duygu, olay ve imgeler (hayallerin) insanlarda estetik bir zevk uyandıracak şekilde anlatıldığı yazılı veya sözlü ürünler bütünüdür. Edebiyat, bir milletin kültürünü, tarihini, geleneklerini ve değerlerini yansıtan önemli bir sanat dalıdır.
Edebiyatın Özellikleri
- Edebiyat, estetik bir zevk uyandıracak şekilde yazılmış veya söylenmiş ürünlerdir.
- Edebiyat, düşünce, duygu, olay ve imgeler üzerine kuruludur.
- Edebiyat, bir milletin kültürünü, tarihini, geleneklerini ve değerlerini yansıtır.
- Edebiyat, insanlarda duygu, düşünce ve hayal dünyasını zenginleştirir.
Edebiyat Türleri
Edebiyat, sözlü ve yazılı olmak üzere iki ana gruba ayrılır.
Sözlü Edebiyat
Sözlü edebiyat, anlatım aracı olarak sözün kullanıldığı, yazının bulunmadığı çağlarda üretilmiş, dilden dile söylenerek günümüze gelmiş, halkın ortak malı olmuş ürünleri içerir. Sözlü edebiyat ürünleri, genellikle anonimdir.
Sözlü edebiyat ürünlerinden bazıları şunlardır:
- Destanlar: Tarih öncesi ve tarihin başlangıcı sırasında bir milletin geçirdiği maceraları, yetiştirdiği kahramanları; doğa, evren ve toplum olayları hakkında düşündüklerini ve bunlar karşısında aldığı vaziyetleri anlatan din ve kahramanlık hikâyeleridir.
- Masallar: Gerçekle ilgisi olmayan, hayalî unsurlar barındıran, genellikle iyinin kötüyü yendiği, mutlu sonla biten hikâyelerdir.
- Efsaneler: Gerçekliği kanıtlanmamış, halkın hayal gücünün eseri olan, olağanüstü olaylarla dolu hikâyelerdir.
- Tekerlemeler: Kolay ezberlenen, genellikle mâni biçiminde olan, çocuk oyunlarında ve eğlencelerde kullanılan, ritmik sözlerdir.
- Ağızlar: Bir bölgenin kendine özgü dil özelliklerini taşıyan, halk şiiri türüdür.
- Halk şiiri: Halkın içinden gelen, anonim olarak üretilen, genellikle dörtlük hâlinde olan şiir türüdür.
Yazılı Edebiyat
Yazılı edebiyat, anlatım aracı olarak yazının kullanıldığı, yazarı belli olan her türlü edebiyat ürünlerini içerir. Yazılı edebiyat ürünleri, genellikle belirli bir üslup ve dil özellikleri taşır.
Yazılı edebiyat ürünlerinden bazıları şunlardır:
- Nesir: Düz yazı biçiminde olan edebiyat ürünleridir.
- Şiir: Düz yazıdan farklı olarak, belli bir ölçü, uyak ve ses düzenine sahip olan edebiyat ürünleridir.
- Tiyatro: Yazılı veya sözlü olarak sahnede oynanmak üzere yazılan edebiyat ürünleridir.
- Roman: Uzun soluklu, geniş bir zaman dilimini ve geniş bir olay örgüsünü anlatan edebiyat ürünleridir.
- Hikaye: Kısa soluklu, sınırlı bir zaman dilimini ve sınırlı bir olay örgüsünü anlatan edebiyat ürünleridir.
- Deneme: Yazarın kendi düşüncelerini, duygularını ve izlenimlerini anlattığı edebiyat ürünleridir.
- Söyleşi: Yazarın bir konuyu, bir kişiyle karşılıklı konuşma şeklinde anlattığı edebiyat ürünleridir.
- Biyografi: Bir kişinin hayatını, eserlerini ve kişiliğini anlatan edebiyat ürünleridir.
- Otobiyografi: Bir kişinin kendi hayatını, eserlerini ve kişiliğini anlattığı edebiyat ürünleridir.
Edebiyatın İşlevleri
Edebiyat, toplumda önemli işlevler üstlenir. Edebiyat, aşağıdaki işlevleri yerine getirir:
- Eğitici işlev: Edebiyat, insanlara bilgi ve kültür kazandırır.
- Eğlendirici işlev: Edebiyat, insanları eğlendirir ve hoş vakit geçirmelerini sağlar.
- Aydınlatıcı işlev: Edebiyat, insanları aydınlatır ve onlara yeni bakış açıları kazandırır.
- Düşündürücü işlev: Edebiyat, insanları düşündürür ve onlara farklı bakış açıları kazandırır.
- Estetik işlev: Edebiyat, insanlarda estetik bir zevk uyandırır.
**Edebiyat Dönemleri