Hamdullah Hamdi’nin Kıyafetname’si: Türkçe’nin İlk Fizyonomi Eseri
Giriş
Kıyafetname, kişinin dış görünüşünün onun karakteri ve ahlakı hakkında bilgi verebileceğine inanan bir bilim dalıdır. Bu bilim dalı, Batı’da fizyonomi olarak bilinmektedir. Kıyafetnameler, kişinin başının, yüzünün, gözlerinin, burnunun, ağzının, kulaklarının, ellerinin, ayaklarının ve vücudunun genel yapısına göre onun karakteri ve ahlakı hakkında hükümler vermektedir.
Türk edebiyatında kıyafetnameler, 15. yüzyılda görülmeye başlamıştır. Bu dönemde yazılan kıyafetnamelerin en önemlilerinden biri, Akşemseddin’in torunu Hamdullah Hamdi’nin yazdığı “Kıyafetname”dir. Bu eser, Türkçe’de yazılmış ilk kıyafetname olma özelliğine sahiptir.
Hamdullah Hamdi’nin Hayatı
Hamdullah Hamdi, 1449 yılında İstanbul’da doğmuştur. Akşemseddin’in torunu ve Hamdullah Efendi’nin oğludur. Hamdullah Efendi, Fatih Sultan Mehmet’in hocası ve Osmanlı Devleti’nin ilk şeyhülislamıdır.
Hamdullah Hamdi, iyi bir eğitim görmüştür. Arapça, Farsça ve Türkçeyi çok iyi derecede bilmektedir. Şiir, edebiyat ve tarihle ilgilenmektedir.
Hamdullah Hamdi, 1503 yılında İstanbul’da vefat etmiştir.
Kıyafetname’nin Konusu ve İçeriği
Hamdullah Hamdi’nin Kıyafetname’si, 158 beyitten oluşan bir mesnevidir. Eser, insanın dış görünüşünün onun karakteri ve ahlakı hakkında bilgi verebileceğine inanan kıyafetname bilim dalını anlatmaktadır.
Eser, dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, kıyafetname biliminin tanımı ve amacı yapılmaktadır. İkinci bölümde, insanın başının ve yüzünün özelliklerinin karakteri ve ahlakı hakkında verdiği bilgiler anlatılmaktadır. Üçüncü bölümde, insanın gözlerinin, burnunun, ağzının ve kulaklarının özelliklerinin karakteri ve ahlakı hakkında verdiği bilgiler anlatılmaktadır. Dördüncü bölümde, insanın ellerinin, ayaklarının ve vücudunun genel yapısının karakteri ve ahlakı hakkında verdiği bilgiler anlatılmaktadır.
Kıyafetname’de Kişisel Özellikler
Hamdullah Hamdi’nin Kıyafetname’sinde, kişinin dış görünüşünün onun kişisel özellikleri hakkında da bilgi verdiği görülmektedir. Örneğin, eserde, uzun boylu kişilerin cesur ve atılgan, kısa boylu kişilerin ise zeki ve kurnaz olduğu söylenmektedir. Yine, eserde, açık tenli kişilerin cömert ve şefkatli, koyu tenli kişilerin ise cimri ve acımasız olduğu söylenmektedir.
Kıyafetname’nin Önemi
Hamdullah Hamdi’nin Kıyafetname’si, Türkçe’de yazılmış ilk kıyafetname olma özelliğine sahiptir. Bu nedenle, eser, Türk edebiyatında kıyafetname biliminin gelişiminde önemli bir yere sahiptir.
Eser, aynı zamanda, dönemin sosyal ve kültürel özelliklerini yansıtması açısından da önemlidir. Eserde, dönemin insanlarına göre güzellik ve çirkinlik, iyilik ve kötülük gibi kavramlar tanımlanmaktadır.
Kıyafetname’nin Etkileri
Hamdullah Hamdi’nin Kıyafetname’si, sonraki dönemde yazılan kıyafetnamelere önemli bir kaynak olmuştur. Bu eser, aynı zamanda, halk arasında kıyafetname biliminin yaygınlaşmasında da etkili olmuştur.
Sonuç
Hamdullah Hamdi’nin Kıyafetname’si, Türkçe’de yazılmış ilk kıyafetname olma özelliğine sahiptir. Bu eser, kıyafetname biliminin gelişiminde ve halk arasında yaygınlaşmasında önemli bir rol oynamıştır.