5. Sınıf Fen Bilimleri: Isı Etkisiyle Maddelerin Genleşmesi ve Büzülmesi
Genleşme ve Büzülme Nedir?
Maddelerin sıcaklıkları arttığında hacimleri artar ve sıcaklıkları azaldığında hacimleri azalır. Bu olaya genleşme ve büzülme denir.
Genleşme, maddenin sıcaklığının artmasıyla birlikte hacminin artmasıdır. Büzülme ise maddenin sıcaklığının azalmasıyla birlikte hacminin azalmasıdır.
Genleşme ve Büzülme Neden Olur?
Maddelerin atomları ve molekülleri sürekli hareket halindedir. Sıcaklık arttığında bu hareketler hızlanır. Bu da atom ve moleküllerin birbirleriyle olan mesafelerinin artmasına neden olur. Bu mesafelerin artması ise maddenin hacminin artmasına neden olur.
Sıcaklık azaldığında ise atom ve moleküllerin hareketleri yavaşlar. Bu da atom ve moleküllerin birbirleriyle olan mesafelerinin azalmasına neden olur. Bu mesafelerin azalması ise maddenin hacminin azalmasına neden olur.
Genleşme ve Büzülme Nasıl Ölçülür?
Genleşme ve büzülme, genleşme katsayısı ile ölçülür. Genleşme katsayısı, maddenin sıcaklığının 1°C artması durumunda hacminin ne kadar artacağını gösteren bir değerdir.
Genleşme ve Büzülme Örnekleri
- Sıcak hava soğuk havaya göre daha geniştir. Bu nedenle, sıcak hava balonları ve sıcak hava sobalarında sıcak hava kullanılır.
- Sıcak su soğuk suya göre daha geniştir. Bu nedenle, termometrelerde sıcak su kullanılır.
- Kışın elektrik tellerinin gerginliği artar. Çünkü, soğuk havada elektrik tellerinin uzunluğu azalır.
- Kışın kapı ve pencerelerin kapanması zorlaşır. Çünkü, soğuk havada kapı ve pencerelerin kalınlığı artar.
Genleşme ve Büzülme Uygulamaları
- Kızgın su boruları genleşme tankları ile desteklenir. Çünkü, kızgın su boruları genleşerek patlayabilir.
- Kış aylarında su boruları donma riskine karşı ısıtılır. Çünkü, donan su boruları çatlayabilir.
- Demiryolu rayları arasında boşluk bırakılır. Çünkü, sıcak havalarda demiryolu rayları genleşerek birbirine yaklaşabilir.
5. Sınıf Fen Bilimleri Genleşme ve Büzülme Testi
1. Isı etkisiyle maddenin hacminin artmasına ne denir?
A) Genleşme
B) Büzülme
C) Sıcaklık
D) Yoğunluk
2. Aşağıdakilerden hangisi genleşme olayına örnek değildir?
A) Sıcak hava balonunun şişmesi
B) Soğuk havada kapı ve pencerelerin kapanmasının zorlaşması
C) Kışın elektrik tellerinin gerginliğinin artması
D) Termometrede sıvının yükselmesi
3. Sıcak su soğuk suya göre daha geniştir. Bu nedenle, sıcak suyun sıcaklığı termometrede daha yüksek görülür. Bu ifade doğru mudur?
A) Evet
B) Hayır
4. Aşağıdakilerden hangisi genleşme katsayısının büyük olduğu maddenin özelliğidir?
A) Sıcak havaya göre daha geniştir.
B) Soğuk havaya göre daha geniştir.
C) Sıcaklığa bağlı olarak daha fazla genleşir.
D) Sıcaklığa bağlı olarak daha az genleşir.
5. Aşağıdakilerden hangisi genleşme ve büzülmenin zararlarını azaltmak için yapılan bir uygulamadır?
A) Kızgın su borularına genleşme tankı takılması
B) Kışın su borularını ısıtılması
C) Demiryolu rayları arasında boşluk bırakılması
D) Hepsi
Cevaplar:
- A
- D
- Hayır
- C
- D