5. Sınıf Fen Bilimleri 1. Ünite: Güneş, Dünya ve Ay
Güneş
Güneş, Güneş Sistemi’nin merkezinde bulunan, etrafında dönen gezegenlerin ısı ve ışık kaynağı olan bir yıldızdır. Güneş, Dünya’dan yaklaşık 150 milyon kilometre uzaklıktadır. Güneş’in çapı Dünya’nın çapının yaklaşık 109 katıdır. Güneş, kütle olarak da Dünya’nın yaklaşık 333 bin katına denk gelir.
Güneş, büyük bir hidrojen ve helyum gaz kümesidir. Güneş’in merkezindeki hidrojen atomları, yüksek basınç ve sıcaklık altında birleşerek helyum atomlarına dönüşür. Bu dönüşüm sürecinde büyük miktarda enerji açığa çıkar. Bu enerji, Güneş’in ısı ve ışık kaynağını oluşturur.
Güneş’in yüzey sıcaklığı yaklaşık 5500 santigrat derecedir. Güneş’in çekirdeğinin sıcaklığı ise yaklaşık 15 milyon santigrat derecedir. Güneş’in yüzeyindeki sıcaklık, Güneş’in etrafında dönen gezegenlere göre değişir. Örneğin, Dünya’nın Güneş’e yakın olan kısmı, Güneş’e uzak olan kısmına göre daha sıcaktır.
Güneş, Dünya’nın ve diğer gezegenlerin ısı ve ışık kaynağı olduğu için, yaşamın varlığı için gereklidir. Güneş’in ısısı, Dünya’nın yüzeyini ısıtarak yaşam için uygun sıcaklıklar sağlar. Güneş’in ışığı ise, fotosentez olayı için gereklidir. Fotosentez, bitkilerin kendi besinlerini üretmelerini sağlayan bir olaydır.
Dünya
Dünya, Güneş Sistemi’nin üçüncü gezegenidir. Dünya, Güneş’ten yaklaşık 150 milyon kilometre uzaklıktadır. Dünya’nın çapı yaklaşık 12.742 kilometredir. Dünya, kütle olarak da Güneş’in yaklaşık 5.97 x 10^24 katına denk gelir.
Dünya, katı bir gezegendir. Dünya’nın yüzeyi, kara, deniz ve buzullardan oluşur. Dünya’nın atmosferi, azot ve oksijen gibi gazlardan oluşur. Atmosfer, Dünya’yı zararlı ışınlardan korur ve yaşam için gerekli olan oksijeni sağlar.
Dünya, Güneş’in etrafında elips şeklinde bir yörüngede döner. Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığı, yörüngesinin şekline göre değişir. Dünya’nın Güneş’e en yakın olduğu noktaya perihelion, en uzak olduğu noktaya ise aphelion denir. Dünya’nın periheliondaki uzaklığı yaklaşık 147 milyon kilometredir. Dünya’nın apheliondaki uzaklığı ise yaklaşık 152 milyon kilometredir.
Dünya, kendi etrafında da döner. Dünya’nın kendi etrafındaki dönüş hızı, ekvatorun yakınında en fazla, kutuplara yakınında ise en azdır. Dünya’nın kendi etrafındaki dönüş hızı, ekvatorda saatte yaklaşık 1670 kilometredir. Kutuplarda ise bu hız saatte yaklaşık 460 kilometredir.
Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığı ve kendi etrafındaki dönüşü, Dünya’nın iklimini etkiler. Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığı, Dünya’nın yüzey sıcaklığını etkiler. Dünya’nın kendi etrafındaki dönüşü ise, Dünya’nın farklı bölgelerindeki sıcaklık dağılımını etkiler.
Ay
Ay, Dünya’nın tek doğal uydusu ve Güneş Sistemi’nin beşinci büyük uydusutur. Ay, Dünya’dan yaklaşık 384.400 kilometre uzaklıktadır. Ay’ın çapı yaklaşık 3.474 kilometredir. Ay, kütle olarak da Dünya’nın yaklaşık 1/81’ine denk gelir.
Ay, Dünya’nın etrafında elips şeklinde bir yörüngede döner. Ay’ın Dünya’ya olan uzaklığı, yörüngesinin şekline göre değişir. Ay’ın Dünya’ya en yakın olduğu noktaya perigee, en uzak olduğu noktaya ise apogee denir. Ay’ın perigeedeki uzaklığı yaklaşık 363.104 kilometredir. Ay’ın apogeedeki uzaklığı ise yaklaşık 405.696 kilometredir.
Ay, kendi etrafında da döner. Ay’ın kendi etrafındaki dönüş hızı, Dünya’nın kendi etrafındaki dönüş hızıyla aynıdır. Ay