8. Sınıf Türkçe Cümlenin Ögeleri
Cümlenin Ögeleri Nedir?
Cümle, bir yargı bildiren veya bir soru soran dil birliğidir. Cümlenin öğeleri, cümlenin anlamını oluşturan ve cümledeki yerini belirleyen unsurlardır. Cümlenin öğeleri, temel öğeler ve yardımcı öğeler olmak üzere ikiye ayrılır.
Temel Öğeler
Temel öğeler, cümlenin anlamını oluşturan ve cümledeki yerini belirleyen unsurlardır. Temel öğeler, cümlenin yüklemi ve öznesidir.
Yüklem
Cümlede yapılan işi, oluşu, durumu, hareketi, yargıyı bildiren unsura yüklem denir. Yüklem, cümlenin en önemli öğesidir. Yüklem, cümlenin anlamını ve cümlenin türünü belirler.
Yüklem, türlerine göre ikiye ayrılır:
- Eylem yüklem: Cümlede bir işi, oluşu, durumu, hareketi bildiren yüklemlerdir.
- Ad yüklem: Cümlede bir varlığın, bir nesnenin niteliğini, durumunu bildiren yüklemlerdir.
Özne
Cümlede yüklemin yaptığı işi, oluşu, durumu, hareketi yapan veya üzerine yapılan işi, oluşu, durumu, hareketi bildiren unsura özne denir. Özne, cümlenin temel öğelerinden biridir. Özne, cümlenin yüklemini karşılayan unsurdur.
Özne, türlerine göre ikiye ayrılır:
- Gerçek özne: Cümlede yüklemin yaptığı işi, oluşu, durumu, hareketi yapan varlıktır.
- Gizli özne: Cümlede yüklemin yaptığı işi, oluşu, durumu, hareketi yapan varlığın açıkça belirtilmediği öznedir.
Yardımcı Öğeler
Yardımcı öğeler, temel öğeleri tamamlayan ve cümledeki yerini belirleyen unsurlardır. Yardımcı öğeler, nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci ve edat tümlecidir.
Nesne
Yüklemin doğrudan yaptığı işi, oluşu, durumu, hareketi karşılayan unsura nesne denir. Nesne, cümlenin temel öğelerinden biridir. Nesne, yüklemi tamamlayan unsurdur.
Nesne, türlerine göre ikiye ayrılır:
- Doğrudan nesne: Yüklemin doğrudan yaptığı işi, oluşu, durumu, hareketi karşılayan nesnedir.
- Dolaylı nesne: Yüklemin dolaylı olarak yaptığı işi, oluşu, durumu, hareketi karşılayan nesnedir.
Dolayli Tümleç
Yüklemin yaptığı işi, oluşu, durumu, hareketi etkileyen ya da sınırlayan unsura dolaylı tümleç denir. Dolaylı tümleç, cümlenin temel öğelerinden biridir. Dolaylı tümleç, yüklemi tamamlayan unsurdur.
Dolayli tümleç, türlerine göre ikiye ayrılır:
- Zaman tümleci: Yönü, zamanı, zamanın ne kadar sürdüğünü, ne zaman yapıldığını bildiren dolaylı tümleçtir.
- Yer tümleci: Yeri, yönünü, hareketin nereye doğru yapıldığını bildiren dolaylı tümleçtir.
- Sebep tümleci: Neden yapıldığını, hangi sebeple yapıldığını bildiren dolaylı tümleçtir.
- Amaç tümleci: Hangi amaçla yapıldığını bildiren dolaylı tümleçtir.
- Koşul tümleci: Hangi koşulda yapıldığını bildiren dolaylı tümleçtir.
- Biçim tümleci: Nasıl yapıldığını bildiren dolaylı tümleçtir.
- Araç tümleci: Hangi araçla yapıldığını bildiren dolaylı tümleçtir.
- Edat tümleci: İlgi, aitlik, neden, amaç, koşul, biçim, araç gibi anlamları bildiren dolaylı tümleçtir.
Zarf Tümleci
Yüklemin anlamını zaman, durum, miktar, yer, yön, soru, neden, amaç, sonuç, şart, vasıta, ilgi gibi yönlerden tamamlayan unsura zarf tümleç denir. Zarf tümleç, cümlenin yardımcı öğelerinden biridir. Zarf tümleç, yüklemi tamamlayan unsurdur.
Edat Tümleci
Yüklemin anlamını ilgi, aitlik, neden, amaç, koşul, biçim, araç gibi yönlerden tamamlayan ve cümlede edat ile kullanılan unsura e