9. Sınıf Biyoloji: Hücre
Hücre Teorisi
Hücre, canlıların yapı ve işlev birimini oluşturan en küçük birimdir. Tüm canlılar, tek hücreli veya çok hücreli olmak üzere hücrelerden oluşur. Hücre teorisi, tüm canlıların hücrelerden oluştuğunu, hücrenin canlılığın temel birimi olduğunu ve yeni hücrelerin hücre bölünmesi ile oluştuğunu ifade eden bir teoridir.
Hücre Yapısı
Hücreler, temel olarak iki kısımdan oluşur:
- Hücre zarı: Hücreyi dış ortamdan ayıran ve onu çevreleyen yapıdır.
- Sitoplazma: Hücrenin içinde bulunan, şeffaf ve jel kıvamında bir maddedir.
Hücre Zarının Yapısı
Hücre zarı, çift katlı bir yapıya sahiptir. Zarın dış kısmında lipitler, iç kısmında ise proteinler bulunur. Lipitler, hücre zarına esneklik ve geçirgenlik kazandırır. Proteinler ise hücrenin dış dünya ile iletişimini sağlar.
Hücre Zarının Görevleri
- Hücreyi dış ortamdan ayırır.
- Hücre içine ve dışına madde geçişini düzenler.
- Hücrenin şeklini ve yapısını korur.
Sitoplazma
Sitoplazma, hücrenin içinde bulunan, şeffaf ve jel kıvamında bir maddedir. Sitoplazma, hücrenin organellerini ve diğer yapılarını içinde bulundurur. Sitoplazma, hücrenin temel işlevlerini yerine getirmesinde önemli rol oynar.
Sitoplazmanın Görevleri
- Hücrenin organellerini ve diğer yapılarını içinde bulundurur.
- Hücre içinde madde taşınmasını sağlar.
- Hücrenin beslenmesini, solunumunu, boşaltım ve çoğalmasını sağlar.
Hücre Organelleri
Sitoplazmada bulunan ve hücrenin temel işlevlerini yerine getiren yapılara hücre organelleri denir. Hücre organelleri, yapılarına ve görevlerine göre sınıflandırılabilir.
Yapısına Göre Hücre Organelleri
- Çift katlı zarlı organeller: Hücre zarı ile çevrili organellerdir. Bu organeller arasında çekirdek, endoplazmik retikulum, golgi aygıtı, mitokondri, kloroplast ve lizozom bulunur.
- Tek katlı zarlı organeller: Hücre zarı ile çevrili olmayan organellerdir. Bu organeller arasında ribozom, sentrozom ve mikrotübüller bulunur.
Görevine Göre Hücre Organelleri
- Düzenleyici organeller: Hücrenin yapısını ve işlevini düzenleyen organellerdir. Bu organeller arasında çekirdek, endoplazmik retikulum ve golgi aygıtı bulunur.
- Enerji üreten organeller: Hücrenin enerji ihtiyacını karşılayan organellerdir. Bu organeller arasında mitokondri ve kloroplast bulunur.
- Sindirim yapan organeller: Hücre içinde bulunan zararlı maddeleri sindiren organellerdir. Bu organeller arasında lizozom bulunur.
- Üretim yapan organeller: Hücrenin ihtiyaç duyduğu proteinleri üreten organellerdir. Bu organeller arasında ribozom bulunur.
Hücre Bölünmesi
Hücre bölünmesi, tek hücreli canlıların çoğalmasını ve çok hücreli canlıların büyümesini ve gelişmesini sağlayan bir süreçtir. Hücre bölünmesi, mitoz ve mayoz olmak üzere iki şekilde gerçekleşir.
Mitosis
Mitosis, bir hücrenin iki yavru hücreye bölünmesidir. Mitoz, eşeysiz üremede ve hücrenin kendini yenilemesinde gerçekleşen bir bölünme şeklidir.
Mitoz Evreleri
Mitosis, dört evrede gerçekleşir:
- Profaz: Bu evrede, hücrenin organelleri dağılır, çekirdek zarı erir ve kromozomlar belirginleşir.
- Metafaz: Bu evrede, kromozomlar hücrenin ekvator düzlemine dizilir.
- Anafaz: Bu evrede, kromozomlar ikiye bölünür ve her bir kromatit ayrı bir kutup hücresine çekilir.
- Telofaz: Bu evrede, çekirdek zarı yeniden oluşur, organeller yeniden şekillenir ve iki