Anayasa Hukuku Ders Notları
1. Anayasa Hukukunun Tanımı ve Konusu
Anayasa hukuku, devleti ve onun organlarını, bu organların yetki ve sorumluluklarını, temel hak ve özgürlükleri, devlet ile birey arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk dalıdır.
Anayasa hukukunun konusunu şu başlıklar altında toplamak mümkündür:
- Devletin kuruluşu ve temel nitelikleri
- Devlet organlarının kuruluşu, yetkileri ve sorumlulukları
- Temel hak ve özgürlükler
- Devlet ile birey arasındaki ilişkiler
2. Anayasa Hukukunun Diğer Hukuk Dallarıyla İlişkisi
Anayasa hukuku, diğer hukuk dallarıyla yakından ilişkilidir. Bu ilişkiyi şu şekilde özetlemek mümkündür:
- Anayasa hukuku, genel kamu hukukunun temelini oluşturur. Diğer kamu hukuku dalları, anayasaya uygun olarak uygulanır.
- Anayasa hukuku, özel hukuk dallarını da etkiler. Örneğin, özel hukukun bazı hükümleri, anayasada yer alan temel hak ve özgürlüklere uygun olarak düzenlenir.
- Anayasa hukuku, uluslararası hukuk ile de ilişkilidir. Örneğin, uluslararası hukuk normları, anayasada yer alan temel hak ve özgürlükleri sınırlandıramaz.
3. Anayasa Hukukunun Kaynakları
Anayasa hukukunun kaynakları, yazılı ve yazılı olmayan kaynaklar olmak üzere ikiye ayrılır.
Yazılı kaynaklar:
- Anayasa: Anayasa, bir devletin temel hukuk düzenini belirleyen en üst düzeyde kanundur.
- Kanunlar: Kanunlar, anayasaya uygun olarak çıkarılan hukuk kurallarıdır.
- Cumhurbaşkanlığı kararnameleri: Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, anayasaya uygun olarak Cumhurbaşkanlığı tarafından çıkarılan hukuk kurallarıdır.
Yazılı olmayan kaynaklar:
- Anayasal gelenek: Anayasal gelenek, anayasada açıkça yer almayan ancak anayasanın yorumlanması ve uygulanmasında önemli rol oynayan uygulamalardır.
- Yargı kararları: Anayasa Mahkemesi kararları, anayasanın yorumlanması ve uygulanmasında önemli bir rol oynar.
4. Anayasanın Değiştirilmesi
Anayasa, bir devletin temel hukuk düzenini belirleyen en üst düzeyde kanun olduğu için, değiştirilmesi kolay değildir. Anayasanın değiştirilmesi için, anayasada yer alan özel hükümlere uymak gerekir.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 175. maddesine göre, anayasanın değiştirilmesi için, aşağıdaki hükümlere uyulması gerekir:
- Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklifler, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) üye tam sayısının en az beşte biri tarafından verilir.
- Değiştirme teklifleri, TBMM’de iki defa görüşülür. İlk görüşmede, teklifin kabul edilmesi için, üye tam sayısının üçte ikisinin oyu gerekir. İkinci görüşmede, teklifin kabul edilmesi için, üye tam sayısının salt çoğunluğunun oyu gerekir.
5. Anayasa Hukukunun Temel İlkeleri
Anayasa hukukunun temel ilkeleri, anayasanın temelini oluşturan ve anayasanın yorumlanmasında ve uygulanmasında önemli rol oynayan ilkeler olarak tanımlanabilir.
Anayasa Hukuku’nun temel ilkeleri, şu başlıklar altında toplanabilir:
- Egemenlik ilkesi: Egemenlik, bir devletin ülkesi ve halkı üzerinde sahip olduğu üstünlük ve iktidardır. Anayasa hukukunda, egemenliğin millete ait olduğu kabul edilir.
- Yasama, yürütme ve yargı erki ayrılığı ilkesi: Bu ilke, devlet organlarının yetkilerinin birbirinden ayrılmasını ifade eder. Bu ilke, devlet organlarının birbirinin yetkilerini ihlal etmesini önlemek ve güçler dengesini sağlamak için gereklidir.
- Temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınması ilkesi: Bu ilke, bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin sınırsız bir şekilde devlet tarafından ihlal edilemeyeceğini ifade eder. Temel hak ve özgürlükler, anayasada güvence altına alınır ve ancak anayasaya uygun olarak sınırlandırılabilir.
- Anayasanın üstünlüğü ilkesi: Bu ilke, anayasanın bir devletin temel hukuk düzenini belirleyen en üst düzeyde kanun olduğunu ifade eder. Anayasanın üstünlüğü ilkesi, diğer hukuk kurallarının anayasaya uygun olarak çıkarılmasını ve uygulanmasını sağlar.
6. Temel Hak ve Özgürlükler
Temel hak ve özgürlükler, bireylerin sahip olduğu ve devlet tarafından korunması gereken hak ve özgürlüklerdir. Temel hak ve özgürlükler, bireyin kişiliğini geliştirmesine, toplumsal yaşama katılmasına ve devlet yönetiminde söz sahibi olmasına olanak sağlar.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nda, temel hak ve özgürlükler, 1.