8. Sınıf Fen Bilimleri 2. Ünite: DNA ve Genetik Kod
DNA ve Genetik Kod ünitesi, canlılığın temel yapı taşını oluşturan DNA’nın (Deoksiribonükleik Asit) yapısını, özelliklerini ve işlevlerini inceleyen bir ünitedir. Bu ünitede ayrıca kalıtım, mutasyon, modifikasyon, adaptasyon ve biyoteknoloji gibi kavramlar da ele alınmaktadır.
DNA’nın Yapısı
DNA, dört farklı çeşit nükleotidden oluşur: adenin (A), timin (T), guanin (G) ve sitozin (C). Bu nükleotidler, şeker, fosfat ve azotlu baz olmak üzere üç farklı bileşenden oluşur. Şeker, DNA’nın omurgasını oluşturur. Fosfat ise DNA’ya esneklik kazandırır. Azotlu bazlar ise DNA’nın bilgi taşıyan kısmıdır.
DNA’nın yapısı, bir merdiven basamaklarını andırır. Azotlu bazlar, bu basamakların ayaklarını oluşturur. Şeker ve fosfat ise basamakları birbirine bağlayan merdiven korkulukları gibidir.
DNA’nın yapısındaki azotlu bazlar, birbirine komplementerdir. Yani, A her zaman T ile, G her zaman C ile eşleşir. Bu eşleşme, DNA’nın kararlılığını sağlar.
DNA’nın Özellikleri
DNA, aşağıdaki özelliklere sahiptir:
- Uzun ve ince bir yapıya sahiptir.
- Çift sarmal şeklindedir.
- Azotlu bazları birbirine komplementerdir.
- Canlılığın temel yapı taşını oluşturur.
DNA’nın İşlevleri
DNA’nın başlıca işlevleri şunlardır:
- Kalıtımı sağlar.
- Protein sentezi için gerekli bilgiyi taşır.
- Hücrenin bölünmesinde rol oynar.
Kalıtım
Kalıtım, anne ve babadan yavrulara aktarılan özelliklerin nesilden nesile aktarılmasıdır. Kalıtım, DNA’nın yapısını ve işlevini anlamadan açıklanamaz.
DNA, canlılığın temel yapı taşını oluşturur. Bu nedenle, DNA’daki her değişiklik, canlının özelliklerinde de bir değişikliğe neden olur. Bu değişiklikler, kalıtım yoluyla yavrulara aktarılır.
Kalıtım, iki şekilde gerçekleşir:
- Eşeyli üreme: Eşeyli üremede, yumurta ve sperm hücrelerinin birleşmesi sonucunda yeni bir canlı oluşur. Bu süreçte, yumurta ve sperm hücrelerindeki DNA’lar karışır. Bu karışım, yeni canlının özelliklerini belirler.
- Eşeysiz üreme: Eşeysiz üremede, tek bir canlıdan yeni bir canlı oluşur. Bu süreçte, canlının DNA’sı, kromozom sayısı değişmeden kopyalanır.
Mutasyon
Mutasyon, DNA’da meydana gelen bir değişikliktir. Mutasyonlar, kalıtsal hastalıklara, kansere ve yeni türlerin oluşmasına neden olabilir.
Mutasyonlar, aşağıdaki faktörlerden kaynaklanabilir:
- İyonlaştırıcı radyasyon: X ışınları, gama ışınları ve ultraviyole ışınları gibi iyonlaştırıcı radyasyonlar, DNA’da hasara neden olabilir. Bu hasarlar, mutasyonlara yol açabilir.
- Kimyasal maddeler: Bazı kimyasal maddeler, DNA’ya zarar verebilir. Bu zararlar, mutasyonlara yol açabilir.
- Virüsler: Virüsler, DNA’ya zarar verebilir. Bu zararlar, mutasyonlara yol açabilir.
Modifikasyon
Modifikasyon, kalıtsal olmayan bir değişikliktir. Modifikasyonlar, çevresel faktörlerden kaynaklanır.
Modifikasyonlar, aşağıdaki faktörlerden kaynaklanabilir:
- Işık: Işık, bitkilerin yapraklarının rengini değiştirebilir.
- Sıcaklık: Sıcaklık, bitkilerin büyümesini ve gelişmesini etkileyebilir.
- Besin maddeleri: Besin maddelerinin eksikliği veya fazlalığı, bitkilerin ve hayvanların özelliklerinde değişikliklere neden olabilir.
Adaptasyon
Adaptasyon, canlının çevresine uyum sağlamasıdır. Adaptasyonlar, kalıtsal veya kalıtsal olmayan olabilir.
Kalıtsal adaptasyonlar, canlının DNA’sında meydana gelen değişikliklerden kaynaklanır. Bu değişiklikler, canlının çevreye daha iyi uyum sağlamasını sağlar.
Kalıtsal olmayan adaptasyonlar, çevresel faktörlerden