8. Sınıf Fen Bilimleri: Mevsimler ve İklim
Giriş
Mevsimler ve iklim, Dünya üzerinde canlı yaşamının sürdürülmesinde önemli rol oynayan kavramlardır. Mevsimlerin oluşumu, Dünya’nın hareketlerinin ve konumunun bir sonucudur. İklim ise, bir bölgede uzun yıllar boyunca gözlemlenen hava olaylarının ortalamasıdır.
Bu ünitede, mevsimlerin oluşumu ve iklimin özellikleri hakkında bilgi edineceksiniz. Ayrıca, küresel iklim değişikliği ve etkileri hakkında da bilgi sahibi olacaksınız.
Mevsimlerin Oluşumu
Dünya, Güneş’in etrafında elips şeklinde bir yörüngede döner. Bu yörünge, Dünya’nın ekseninin eğikliği ile birlikte mevsimlerin oluşumunu sağlar.
Dünya’nın ekseni, Güneş’e dik değil, yaklaşık 23,5 derece eğiktir. Bu eğim nedeniyle, Dünya’nın farklı bölgelerine gelen Güneş ışınlarının miktarı ve yoğunluğu değişir.
Yaz mevsiminde, Kuzey Yarım Küre, Güneş’e daha dik açıyla döner. Bu nedenle, Kuzey Yarım Küre’ye daha fazla Güneş ışığı gelir. Bu durum, Kuzey Yarım Küre’de gündüzlerin uzun, gecelerin kısa olmasına neden olur. Ayrıca, Kuzey Yarım Küre’de hava sıcaklıkları artar.
Kış mevsiminde ise, Kuzey Yarım Küre, Güneş’e daha eğik açıyla döner. Bu nedenle, Kuzey Yarım Küre’ye daha az Güneş ışığı gelir. Bu durum, Kuzey Yarım Küre’de gündüzlerin kısa, gecelerin uzun olmasına neden olur. Ayrıca, Kuzey Yarım Küre’de hava sıcaklıkları azalır.
Güney Yarım Küre’de ise, mevsimlerin oluşumu tam tersi şekilde gerçekleşir. Yaz mevsiminde, Güney Yarım Küre, Güneş’e daha dik açıyla döner. Bu nedenle, Güney Yarım Küre’ye daha fazla Güneş ışığı gelir. Bu durum, Güney Yarım Küre’de gündüzlerin uzun, gecelerin kısa olmasına neden olur. Ayrıca, Güney Yarım Küre’de hava sıcaklıkları artar.
Kış mevsiminde ise, Güney Yarım Küre, Güneş’e daha eğik açıyla döner. Bu nedenle, Güney Yarım Küre’ye daha az Güneş ışığı gelir. Bu durum, Güney Yarım Küre’de gündüzlerin kısa, gecelerin uzun olmasına neden olur. Ayrıca, Güney Yarım Küre’de hava sıcaklıkları azalır.
Ekinokslar ve Dönüm Noktaları
Dünya’nın ekseninin eğikliği nedeniyle, yılda iki kez, Kuzey ve Güney Yarım Küre’deki gündüz ve gece süreleri eşit olur. Bu tarihlere ekinoks denir.
21 Mart ve 23 Eylül tarihleri, ekinoks tarihleridir. 21 Mart’ta Kuzey ve Güney Yarım Küre’de gündüz ve gece süreleri eşit olur. Bu tarihe gece gündüz eşitliği de denir.
23 Eylül’de de Kuzey ve Güney Yarım Küre’de gündüz ve gece süreleri eşit olur. Bu tarihe sonbahar ekinoksu da denir.
Dünya’nın ekseninin eğikliği nedeniyle, yılda iki kez, Kuzey ve Güney Yarım Küre’de gündüzler en uzun, geceler ise en kısa olur. Bu tarihlere dönüm noktaları denir.
21 Haziran ve 21 Aralık tarihleri, dönüm noktası tarihleridir. 21 Haziran’da Kuzey Yarım Küre’de yaz gündönümü, Güney Yarım Küre’de ise kış gündönümü yaşanır. Bu tarihlerde, Kuzey Yarım Küre’de gündüzler en uzun, geceler ise en kısa olur. Güney Yarım Küre’de ise tam tersi durum yaşanır.
İklim
İklim, bir bölgede uzun yıllar boyunca gözlemlenen hava olaylarının ortalamasıdır. İklimi etkileyen faktörler şunlardır:
- Dünya’nın konumu: Dünya’nın Ekvator’a olan uzaklığı, iklimi etkiler. Ekvator’a yakın olan bölgelerde, sıcaklıklar daha yüksektir.
- Yeryüzünün şekilleri: Denizler ve okyanuslar, karalardan daha fazla ısıyı hapseder. Bu nedenle, deniz kıyısındaki bölgelerde, kara içlerine göre