9. Sınıf Biyoloji 1. Ünite Özeti
Canlıların Ortak Özellikleri
Canlılar, çevrelerinde meydana gelen değişimlere uyum sağlayabilen, kendi besinlerini üretebilen veya üretemeyen, büyüme ve gelişme yeteneğine sahip, üreyen ve neslini devam ettiren canlı varlıklardır.
Canlıların ortak özellikleri şunlardır:
- Organizasyon: Canlılar, hücrelerden oluşmuşlardır. Hücre, canlıların en küçük yapı birimidir.
- Sindirim: Canlılar, besinleri sindirerek enerji sağlarlar.
- Solunum: Canlılar, solunum yaparak oksijen kullanarak besinleri parçalarlar ve enerji üretirler.
- Atık çıkarma: Canlılar, solunum, boşaltım ve terleme gibi yollarla atık maddeleri vücutlarından atarlar.
- Hareket: Canlılar, çevrelerine göre hareket ederler.
- Büyüme ve gelişme: Canlılar, büyüyerek ve gelişerek yaşlanırlar.
- Üreme: Canlılar, nesillerini devam ettirmek için üreirler.
Canlıların Temel Bileşenleri
Canlılar, inorganik ve organik maddelerden oluşurlar.
İnorganik maddeler: Canlı ve cansız varlıklarda bulunan maddelerdir. Su, mineraller ve gazlar inorganik maddelere örnek olarak verilebilir.
Organik maddeler: Canlı varlıklarda bulunan maddelerdir. Karbonhidratlar, lipitler, proteinler, nükleik asitler ve vitaminler organik maddelere örnek olarak verilebilir.
Karbonhidratlar: Canlıların en temel enerji kaynağıdır. Bitkilerde fotosentez yoluyla üretilir. Hayvanlarda ise sindirim yoluyla alınırlar.
Lipitler: Canlıların enerji kaynağıdır. Ayrıca, hücre zarının yapısında bulunurlar.
Proteinler: Canlıların yapı ve işlevini sağlayan en önemli maddelerdir. Hücrelerin temel yapı taşlarıdır.
Nükleik asitler: Canlıların kalıtım bilgilerini taşıyan maddelerdir. DNA ve RNA olmak üzere iki çeşit nükleik asit vardır.
Vitaminler: Canlıların büyüme ve gelişmesi için gerekli olan maddelerdir.
Hücre
Hücre, canlıların en küçük yapı birimidir. Bütün canlılar bir veya daha fazla sayıda hücreden oluşurlar.
Hücrenin Yapısı
Hücrenin temel yapıları şunlardır:
- Çekirdek: Hücrenin kontrol merkezidir.
- Sitoplazma: Hücrenin içinde bulunan yarı saydam, jel kıvamında bir maddedir.
- Hücre zarı: Hücreyi çevreleyen ve onu dış ortamdan ayıran bir zardır.
Hücrenin Çeşitleri
Hücreler, yapısal olarak prokaryot ve ökaryot olmak üzere iki grupta incelenir.
Prokaryot hücreler: Çekirdek zarı ve zarlı organelleri bulunmayan hücrelerdir. Bakteriler, mavi-yeşil algler ve arkeler prokaryot hücrelere örnektir.
Ökaryot hücreler: Çekirdek zarı ve zarlı organelleri bulunan hücrelerdir. Bitkiler, hayvanlar, mantarlar ve protozoa ökaryot hücrelere örnektir.
Hücrelerin Sınıflandırılması
Hücreler, şekillerine göre de sınıflandırılabilir.
- Küresel hücreler: Yuvarlak şekilli hücrelerdir. Amip, öglena ve bakteriler küresel hücrelere örnektir.
- Çubuk şeklinde hücreler: Uzun ve ince şekilli hücrelerdir. Bakteriler, mavi-yeşil algler ve bazı mantar türleri çubuk şeklinde hücrelere örnektir.
- Yaprak şeklinde hücreler: Yaprak gibi şekilli hücrelerdir. Bitki hücreleri yaprak şeklinde hücrelere örnektir.
- İnce uzun hücreler: İnce ve uzun şekilli hücrelerdir. Nöronlar ince uzun hücrelere örnektir.
Hücrenin Görevleri
Hücrenin temel görevleri şunlardır:
- Büyüme ve gelişme: Hücreler, bölünerek çoğalarak büyüme ve gelişmeyi sağlarlar.
- Enerji üretimi: Hücreler, solunum yoluyla besinleri parçalayarak enerji üretirler.
- Atık çıkarma: Hücreler, solunum, boşaltım ve terleme gibi yollarla atık maddeleri vücutlarından atarlar