8. Sınıf Fen Bilimleri: Basınç
Basınç Nedir?
Basınç, bir kuvvetin, kuvvetin uygulandığı yüzey alanına dik olarak yaptığı etkidir. Basınç, P harfi ile gösterilir ve birimi Pascal (Pa)’dır.
Basınç Hesaplama Formülü
Basınç, aşağıdaki formül ile hesaplanır:
P = F/SBurada;
- P: Basınç (Pa)
- F: Kuvvet (N)
- S: Yüzey alanı (m²)
Örneğin, 10 N kuvvet, 1 m² yüzey alanına dik olarak uygulanırsa, basınç aşağıdaki gibi hesaplanır:
P = F/S = 10 N/1 m² = 10 PaBasınç Türleri
Basınç, katı, sıvı ve gaz maddelerde farklı şekilde oluşur.
Katı Basıncı
Katı maddeler, bulundukları yüzeye uyguladıkları kuvvetin etkisiyle basınç oluşturur. Katı basıncı, kuvvetin büyüklüğüne ve yüzey alanına bağlı olarak değişir.
Kuvvet arttıkça katı basıncı da artar. Örneğin, bir cismi masaya bastırdığımızda, uyguladığımız kuvvet arttıkça masaya yaptığımız basınç da artar.
Yüzey alanı küçüldükçe katı basıncı da artar. Örneğin, bir zımbayı masaya bastırdığımızda, zımbanın sivri ucu masaya daha fazla basınç uygular.
Sıvı Basıncı
Sıvı maddeler, bulundukları kabın her yerine eşit basınç uygular. Sıvı basıncı, sıvının yoğunluğuna, yüksekliğine ve kabın şekline bağlı olarak değişir.
Sıvının yoğunluğu arttıkça sıvı basıncı da artar. Örneğin, deniz seviyesinde suyun basıncı, yükseklere çıkıldıkça azalır. Bunun nedeni, deniz seviyesindeki suyun yoğunluğunun yükseklere çıkıldıkça azalmasıdır.
Sıvının yüksekliği arttıkça sıvı basıncı da artar. Örneğin, bir bardaktaki suyun dibindeki basınç, suyun yüzeyindeki basıncın iki katıdır. Bunun nedeni, suyun ağırlığının, suyun derinliğine bağlı olarak artmasıdır.
Kabın şekli sıvı basıncını etkilemez. Örneğin, bir kabın şekli ne olursa olsun, kabın içinde bulunan sıvının basıncı aynıdır.
Gaz Basıncı
Gaz maddeler, bulundukları kabın her yerine eşit basınç uygular. Gaz basıncı, gazın sıcaklığına, hacmine ve kabın şekline bağlı olarak değişir.
Gazın sıcaklığı arttıkça gaz basıncı da artar. Örneğin, bir şişenin içindeki havayı ısıttığımızda, şişenin içindeki gaz basıncı artar.
Gazın hacmi küçüldükçe gaz basıncı da artar. Örneğin, bir şişenin içindeki havayı sıkıştırdığımızda, şişenin içindeki gaz basıncı artar.
Kabın şekli gaz basıncını etkilemez. Örneğin, bir kabın şekli ne olursa olsun, kabın içinde bulunan gazın basıncı aynıdır.
Basınç Uygulama Alanları
Basınç, günlük hayatımızda birçok alanda kullanılır. Bazı basınç uygulama alanları şunlardır:
- Dişliler: Dişliler, bir makinenin hareketini aktarmak için kullanılır. Dişliler arasında oluşan basınç, dişlilerin dönmesini sağlar.
[Image of Dişliler]
- Pompalar: Pompalar, sıvıları bir yerden başka bir yere aktarmak için kullanılır. Pompalar, sıvıların basıncını artırarak çalışır.
[Image of Pompalar]
- Lastikler: Lastikler, araçların hareket etmesini sağlar. Lastikler, aracın ağırlığını taşıyarak ve yol ile lastik arasında oluşan sürtünmeyi azaltarak aracın hareket etmesini sağlar.
[Image of Lastikler]
- Pisuar ve klozetler: Pisuar ve klozetler, sıvıların boşaltılmasını sağlar. Pisuar ve klozetler, sıvıların basıncını kullanarak çalışır.
[Image of Pisuar ve klozetler]
- Kırtasiye malzemeleri: Kalemler, kalemtıraşlar, silgiler gibi kırtasiye malzemeleri, basınç kullanarak çalışır.