9. Sınıf Edebiyat: İsim Tamlamaları Test PDF
Giriş
Türkçenin en önemli dil yapılarından biri olan tamlamalar, bir ismin başka bir isim veya zamir ile anlamsal bir ilişki kurmasıyla oluşur. Bu ilişki, tamlayan ve tamlanan olarak adlandırılan iki unsur arasında kurulur. Tamlayan, tamlananı nitelemeyi, belirtmeyi veya açıklamayı sağlar. Tamlamalar, isim, sıfat, zarf ve fiil gibi diğer dil yapılarını da oluşturabilir.
İsim Tamlamaları
İsim tamlamaları, bir ismin başka bir isim ile oluşturduğu tamlamalardır. İsim tamlamalarında tamlayan, tamlananı nitelemeyi, belirtmeyi veya açıklamayı sağlar.
İsim Tamlamalarının Çeşitleri
İsim tamlamaları, tamlayanın tamlanana olan ilişkisine göre üçe ayrılır:
- Belirtili isim tamlamaları: Tamlayan, tamlananı belirsiz bir şekilde değil, kesin olarak işaret eder. Tamlayan, tamlanana sorulan “hangi?”, “kim?”, “ne?” sorularına cevap verir.
- Belirsiz isim tamlamaları: Tamlayan, tamlananı belirsiz bir şekilde işaret eder. Tamlayan, tamlanana sorulan “bir”, “birkaç”, “kimi”, “neler” sorularına cevap verir.
- Takısız isim tamlamaları: Tamlayan, tamlanana bir tamlayan eki almadan bağlanır.
Belirtili İsim Tamlamaları
Belirtili isim tamlamalarında tamlayan, tamlanana sorulan “hangi?”, “kim?”, “ne?” sorularına cevap verir. Bu soruların cevapları, tamlayanın tamlanana olan ilişkisini gösterir.
Hangi? sorusuna cevap veren tamlayanlar:
- İşaret tamlayanları: “Bu”, “şu”, “o”, “öbür”, “öteki”, “şunlar”, “oniki”, “öbürleri” gibi sözcükler, tamlananı işaret eden işaret tamlayanlarıdır.
- Soru tamlayanları: “Hangi”, “ne”, “kimin”, “nasıl”, “ne zaman”, “ne kadar” gibi sözcükler, tamlananı soru yoluyla belirten soru tamlayanlarıdır.
- Sayı tamlayanları: “Bir”, “iki”, “üç”, “dört”, “beş”, “altı”, “yedi”, “sekiz”, “dokuz”, “on”, “yirmi”, “otuz”, “kırk”, “elli”, “altmış”, “yetmiş”, “seksen”, “doksan”, “yüz”, “bin” gibi sözcükler, tamlananı sayı yoluyla belirten sayı tamlayanlarıdır.
Kim? sorusuna cevap veren tamlayanlar:
- Kişi adı tamlayanları: “Ali”, “Ayşe”, “Mehmet”, “Fatma” gibi sözcükler, tamlananı kişi adı yoluyla belirten kişi adı tamlayanlarıdır.
- Unvan tamlayanları: “Doktor”, “mühendis”, “öğretmen”, “profesör” gibi sözcükler, tamlananı unvan yoluyla belirten unvan tamlayanlarıdır.
- Meslek tamlayanları: “Şoför”, “muhasebeci”, “aşçı”, “terzi” gibi sözcükler, tamlananı meslek yoluyla belirten meslek tamlayanlarıdır.
Ne? sorusuna cevap veren tamlayanlar:
- Nesne tamlayanları: “Kitap”, “kalem”, “masa”, “sandalye” gibi sözcükler, tamlananı nesne yoluyla belirten nesne tamlayanlarıdır.
- Özellik tamlayanları: “Güzel”, “yakışıklı”, “zeki”, “merhametli” gibi sözcükler, tamlananı özellik yoluyla belirten özellik tamlayanlarıdır.
- İşlem tamlayanları: “Yazmak”, “okumak”, “sormak”, “anlamak” gibi sözcükler, tamlananı işlem yoluyla belirten işlem tamlayanlarıdır.
Örnek:
- **”Bu güzel kitapı oku.” cümlesinde “bu” tamlayanı, “kitap” tamlananını işaret eden bir işaret tamlayanıdır.
- **”Hangi araba senin?” cümlesinde “hangi” tamlayanı, “araba” tamlananını soru yoluyla belirten bir soru tamlayanıdır.
- **”On iki arkadaş geldi.” cümlesinde “on iki” tamlayanı, “arkadaş” tamlananını sayı yoluyla belirten bir sayı tamlayanıdır.
- **”Doktor Ali’yi gördü