Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), okul öncesi dönem ve okul çağı çocuklarında belirgin hale gelen bir bozukluktur. Çocuğun dikkatini vermesi, davranışlarını kontrol etmesi ve hareketlerini düzenlemesinde sorunlar vardır.
DEHB’nin belirtileri, aşağıdaki gibi üç ana kategoriye ayrılır:
- Dikkat eksikliği belirtileri:
- Dikkatini sürdürmekte güçlük çekme
- Talimatları takip etmekte güçlük çekme
- Görevleri tamamlamakta güçlük çekme
- Dalgınlık, unutkanlık
- Detaylara dikkat etmekte güçlük çekme
- İşleri sonuna kadar götürmekte güçlük çekme
- Hiperaktivite belirtileri:
- Sakin duramama, yerinde duramama
- Hareketli, kıpır kıpır olma
- Sürekli konuşma
- Sınıfta veya diğer aktivitelerde yerinde duramama
- Düşünmeden hareket etme
- Dürtüsellik belirtileri:
- Düşünmeden davranma
- Sıra beklemekte güçlük çekme
- Başkalarının sözünü kesme
- Davranışlarını kontrol etmekte güçlük çekme
DEHB’nin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Genetik faktörler, DEHB’nin yaklaşık %75’inden sorumludur. Çevresel faktörler arasında, hamilelik sırasında annenin sigara içmesi, alkol kullanması veya enfeksiyon geçirmesi, doğum sırasında yaşanan komplikasyonlar, çocuğun erken yaşta maruz kaldığı travmalar sayılabilir.
DEHB’nin tanısı, bir çocuk psikiyatristi tarafından yapılır. Tanı koymak için, çocuğun dikkatini vermesi, davranışlarını kontrol etmesi ve hareketlerini düzenlemesi ile ilgili belirtilerini değerlendirmek için çeşitli testler ve anketler kullanılır.
DEHB’nin tedavisi, ilaç tedavisi ve davranış tedavisi olmak üzere iki temel yaklaşımdan oluşur.
İlaç tedavisi, DEHB’nin temel belirtilerini azaltmaya yardımcı olur. İlaçlar, çocuğun dikkatini vermesini, davranışlarını kontrol etmesini ve hareketlerini düzenlemesini kolaylaştırır. İlaç tedavisi, genellikle okul çağındaki çocuklar için önerilir.
Davranış tedavisi, çocuğun dikkatini vermesi, davranışlarını kontrol etmesi ve hareketlerini düzenlemesi için gerekli becerileri geliştirmesine yardımcı olur. Davranış tedavisi, genellikle okul öncesi ve ilkokul çağındaki çocuklar için önerilir.
DEHB’nin tedavisinde kullanılan davranış tedavileri, aşağıdaki gibidir:
- Olumlu pekiştirme: Çocuğun olumlu davranışları, ödüllerle pekiştirilir. Bu, çocuğun olumlu davranışları tekrarlama olasılığını artırır.
- Dikkat dağıtıcı uyaranların azaltılması: Çocuğun dikkatini dağıtabilecek uyaranlar, mümkün olduğunca azaltılır. Bu, çocuğun dikkatini vermesini kolaylaştırır.
- Davranışları düzenleme konusunda yardım: Çocuğa, davranışlarını düzenleme konusunda yardım edilir. Bu, çocuğun duygularını kontrol etmesini ve davranışlarını daha önceden planlamasını kolaylaştırır.
DEHB’nin tedavisi, çocuğun yaşına, belirtilerin şiddetine ve çocuğun ihtiyaçlarına göre planlanır.
DEHB’nin tedavisi ile, çocuğun okul başarısı, sosyal ilişkileri ve genel yaşam kalitesinde iyileşme sağlanabilir.
DEHB’nin yaygınlığı
DEHB, dünyadaki en yaygın çocukluk çağı psikiyatrik bozukluklarından biridir. Erkeklerde kızlara göre yaklaşık 3 kat daha fazla görülür.
Türkiye’de yapılan bir araştırmaya göre, okul öncesi çağındaki çocukların yaklaşık %4’ünde, okul çağı çocuklarının yaklaşık %7’sinde DEHB olduğu tahmin edilmektedir.
DEHB’nin çocuğun gelişimine etkileri
DEHB, çocuğun okul başarısı, sosyal ilişkileri ve genel yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir.
- Okul başarısı: DEHB’li çocuklar, dikkatini veremedikleri ve davranışlarını kontrol edemedikleri için okulda daha fazla sorun yaşayabilirler. Bu, çocukların akademik performansını olumsuz etkileyebilir.
- Sosyal ilişkiler: DEHB’li çocuklar, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri nedeniyle arkadaşlarıyla ve aileleriyle ilişkilerinde daha fazla sorun yaşayabilirler. Bu, çocukların sosyal izolasyona maruz kalmalarına neden olabilir.
- Genel yaşam kalitesi: DEHB’li çocuklar, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri nedeniyle gündelik yaşamda daha fazla sorun yaşayabilirler. Bu, çocukların özgüvenlerini ve özsaygılarını olumsuz etkileyebilir.
**DEHB’li çocuklar için öneriler