İsim Tamlaması
İki veya daha çok ismin, birbirini değişik ilgilerle tamamlamasıyla oluşan söz gruplarına tamlama denir. İsim tamlamalarında iki unsurun da isim olması gerekir.
İsim Tamlamalarının Çeşitleri
İsim tamlamaları, tamlayanın aldığı ek durumuna göre belirtili ve belirtisiz olmak üzere ikiye ayrılır.
Belirtili İsim Tamlaması
Tamlayan ve tamlanan arasında ilgi gösteren bir ek bulunan isim tamlamasına belirtili isim tamlaması denir. Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan aynı ek grubundan olur.
Örnekler:
- ev-in kap-ısı
- ağaç-ın dal-ları
- çocuk-un oyuncağ-ı
Belirtisiz İsim Tamlaması
Tamlayan ve tamlanan arasında ilgi gösteren bir ek bulunmayan isim tamlamasına belirtisiz isim tamlaması denir. Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan farklı ek gruplarından olabilir.
Örnekler:
- kırmızı ev
- uzun ağaç
- oyuncak çocuk
Belirtili İsim Tamlamalarının Özellikleri
- Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan aynı ek grubundan olur.
- Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan arasına başka bir sözcük giremez.
- Belirtili isim tamlamalarında tamlayan, tamlanana sorulan “hangisi, neyin, kimin?” gibi soruların cevabını verir.
Belirtisiz İsim Tamlamalarının Özellikleri
- Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan farklı ek gruplarından olabilir.
- Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan arasına başka bir sözcük girebilir.
- Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan, tamlanana sorulan “nasıl, kaç, ne kadar?” gibi soruların cevabını verir.
İsim Tamlamalarının Türleri
İsim tamlamaları, tamlayanın niteliğine göre sıfat tamlaması, zamir tamlaması, isim tamlaması ve ad tamlaması olmak üzere dört ana gruba ayrılır.
Sıfat Tamlaması
Bir veya birden fazla sıfatın bir ismi nitelemesi ya da belirtmesiyle oluşan sözcük gruplarına sıfat tamlaması denir. Sıfat tamlamalarında tamlayan, sıfattır.
Örnekler:
- yeşil ağaç
- uzun boylu adam
- güzel çocuk
Zamir Tamlaması
Bir veya birden fazla zamir ile bir ismin birlikte kullanılmasıyla oluşan sözcük gruplarına zamir tamlaması denir. Zamir tamlamalarında tamlayan, zamirdir.
Örnekler:
- benim ev
- o çocuk
- bunlar kitaplar
İsim Tamlaması
Bir ismin, bir başka ismi belirtmesiyle oluşan sözcük gruplarına isim tamlaması denir. İsim tamlamalarında tamlayan, isimdir.
Örnekler:
- ev kapısı
- ağaç dalları
- çocuk oyuncağı
Ad Tamlaması
Bir ad tamlamasının, bir başka ad tamlamasını belirtmesiyle oluşan sözcük gruplarına ad tamlaması denir. Ad tamlamalarında tamlayan, ad tamlamasıdır.
Örnekler:
- okul bahçesi kapısı
- ağaç dallarının uçları
- çocukların oyuncakları
İsim Tamlamalarının Cümledeki Görevleri
İsim tamlamaları, cümlede cümle unsuru olarak görev alabilir. İsim tamlamalarının cümledeki görevleri, tamlayanın niteliğine göre değişir.
- **Sıfat tamlamaları, cümlede *niteleme sıfatı* olarak görev alır.** Örneğin, “yeşil ağaç“, “ağaç” ismini “yeşil” sıfatıyla niteler.
- **Zamir tamlamaları, cümlede *zamirlere bağlı olarak* görev alır.** Örneğin, “benim ev“, “ev” ismini “benim” zamirine bağlı olarak belirtir