Fazla Çalışma Ücreti
Fazla çalışma ücreti, işçinin normal çalışma süresinin dışında çalıştığı her saat için kendisine ödenmesi gereken ücrettir. Normal çalışma süresi, İş Kanunu’na göre haftada en fazla 45 saattir. Bu sürenin üzerinde çalışan işçiler, fazla çalışma ücretine hak kazanırlar.
Fazla çalışma ücretinin hesaplanmasında esas alınan ücret, işçinin normal çalışma saati ücretidir. Bu ücret, işçinin brüt ücretinden, işçi ve işveren payı olarak ayrılan sigorta primleri ve vergiler düşüldükten sonra kalan tutardır.
Fazla çalışma ücreti, normal çalışma ücretinin en az yüzde elli fazlası olarak ödenir. Ancak, toplu iş sözleşmesinde farklı bir oran belirlenmişse, bu oran uygulanır.
Fazla çalışma ücreti, işçinin normal çalışma saatlerinin bitiminden hemen sonra ödenir. Ancak, işçi ve işveren anlaşırlarsa, fazla çalışma ücreti daha sonra da ödenebilir.
Fazla Çalışma Ücretinin Ödenmesi
Fazla çalışma ücretinin ödenmesi, işçinin işverene karşı sahip olduğu bir haktır. İşveren, işçinin fazla çalışma ücretini ödemediği takdirde, işçi, bu ücreti dava yoluyla talep edebilir.
Fazla çalışma ücretinin dava yoluyla talep edilmesi durumunda, işçinin fazla çalışma yaptığını ispat etmesi gerekir. İşçi, fazla çalışma yaptığını ispat etmek için, işveren tarafından düzenlenen fazla çalışma bordrolarını, tanık ifadelerini veya başka delilleri kullanabilir.
Fazla Çalışmanın Çeşitleri
İş Kanunu’na göre, fazla çalışma iki şekilde gerçekleşebilir:
- Normal fazla çalışma: İşçinin normal çalışma süresinin dışında, yani haftada en fazla 45 saatin üzerinde çalışmasıdır.
- Fazla mesai: İşçinin haftalık normal çalışma süresini tamamladıktan sonra, yani haftada en fazla 45 saatin üzerinde çalışmasıdır.
Normal Fazla Çalışma
Normal fazla çalışma ücreti, işçinin normal çalışma saati ücretinin en az yüzde elli fazlası olarak ödenir. Örneğin, işçinin normal çalışma saati ücreti 100 TL ise, fazla çalışma ücreti 150 TL olacaktır.
Normal fazla çalışma, işçinin işverenin yazılı talebi üzerine gerçekleşir. İşveren, işçiyi fazla çalışmaya zorlayamaz.
Fazla Mesai
Fazla mesai ücreti, işçinin normal çalışma saati ücretinin en az yüzde yüz fazlası olarak ödenir. Örneğin, işçinin normal çalışma saati ücreti 100 TL ise, fazla mesai ücreti 200 TL olacaktır.
Fazla mesai, işçinin kendi isteği ile gerçekleşir. İşveren, işçiyi fazla mesaiye zorlayamaz.
Fazla Çalışma Ücretine Hak Kazanan İşçiler
Fazla çalışma ücretine, aşağıdaki işçiler hak kazanırlar:
- İş Kanunu’na tabi olarak çalışan işçiler
- Borçlar Kanunu’na tabi olarak çalışan işçiler
- İşveren vekili olarak çalışan işçiler
Fazla Çalışma Ücretinden İstisna Tutulmuş İşçiler
Fazla çalışma ücretinden, aşağıdaki işçiler istisna tutulmuştur:
- İşverenin kendisi
- İşverenin eşi
- İşverenin çocukları
- İşverenin anne ve babası
- İşverenin kardeşleri
Fazla Çalışma Ücretine İlişkin Diğer Hükümler
Fazla çalışma ücretine ilişkin diğer hükümler şunlardır:
- İşçi, fazla çalışma ücretini yıllık izinde, ücretsiz izinde veya iş sözleşmesinin feshi halinde de talep edebilir.
- İşveren, fazla çalışma ücretini ödemezse, işçi, bu ücreti dava yoluyla talep edebilir.
- İşveren, fazla çalışma ücretini ödemezse, işçiye idari para cezası verilir.
Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması
Fazla çalışma ücretinin hesaplanmasında aşağıdaki formül kullanılır:
Fazla çalışma ücreti = Normal çalışma saati ücreti * Fazla çalışma süresi * Fazla çalışma oranı
Örneğin, işçinin normal çalışma saati ücreti 100 TL, fazla çalışma süresi 5 saat ve fazla çalışma oranı yüzde elli ise, fazla çalışma ücreti şu şekilde hesaplanır:
Fazla çalışma ücreti = 100 TL * 5 saat * 1.5
Fazla çalışma ücreti = 750 TL
Bu durumda, işçinin fazla çalışma ücreti 750 TL olacaktır.