Tazminat Çeşitleri
Tazminat, bir kişinin, başka bir kişi veya kurum tarafından uğradığı zararın karşılığında, maddi veya manevi olarak elde ettiği bir ödemedir. Tazminat, hukuki bir kavramdır ve hukuk tarafından düzenlenir.
Tazminat, genel olarak iki ana başlıkta incelenebilir:
- Maddi tazminat: Maddi tazminat, kişinin uğradığı maddi zararın karşılığında verilen tazminattır. Maddi zarar, kişinin malvarlığındaki azalmayı ifade eder. Örneğin, bir kazada yaralanan kişinin tedavi masrafları, iş göremezlik süresi nedeniyle kaybettiği gelirler, kazada hasar gören aracın değeri gibi giderler maddi tazminat kapsamındadır.
- Manevi tazminat: Manevi tazminat, kişinin uğradığı manevi zararın karşılığında verilen tazminattır. Manevi zarar, kişinin ruhsal ve bedensel bütünlüğünde meydana gelen zararı ifade eder. Örneğin, bir kazada yakınını kaybeden kişinin duyduğu acı ve üzüntü, bir haksız fiil nedeniyle uğradığı aşağılanma ve onur kırıcı muamele gibi zararlar manevi tazminat kapsamındadır.
Tazminatlar, ortaya çıkış nedenine göre de sınıflandırılabilir:
- Haksız fiil tazminatı: Haksız fiil, hukuka aykırı ve kusurlu bir davranış sonucunda meydana gelen zarardır. Haksız fiil nedeniyle zarar gören kişi, haksız fiil failinden tazminat talep edebilir.
- Sözleşmeden doğan tazminat: Sözleşmeden doğan tazminat, sözleşmenin taraflarından birinin sözleşmeye aykırı davranması sonucunda meydana gelen zarardır. Sözleşmeden doğan tazminat, sözleşmenin niteliğine göre farklı şekillerde düzenlenebilir. Örneğin, alım-satım sözleşmesinden doğan tazminat, sözleşmeye konu malın ayıplı olması nedeniyle meydana gelen zararı kapsar.
- İş hukuku tazminatları: İş hukuku, işçi ve işveren arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk dalıdır. İş hukukunda, işçinin uğradığı zararlar için farklı tazminat türleri öngörülmüştür. Örneğin, iş sözleşmesinin feshi nedeniyle işçiye kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötüniyet tazminatı gibi tazminatlar ödenebilir.
- Borçlar hukuku tazminatları: Borçlar hukuku, taraflar arasında borç ilişkisinin kurulmasından kaynaklanan hukuki ilişkileri düzenleyen hukuk dalıdır. Borçlar hukukunda, borçlunun borcunu yerine getirmemesi nedeniyle alacaklıya ödenmesi gereken tazminatlar düzenlenmiştir. Örneğin, temerrüt tazminatı, gecikme faizi, zararın giderilmesi gibi tazminatlar borçlar hukuku kapsamındadır.
Tazminat Talep Yolları
Tazminat talep etmek için, öncelikle tazminat talebine konu olan zararın meydana gelmiş olması gerekir. Zararın meydana geldiği tespit edildikten sonra, tazminat talebinde bulunacak kişinin, zararın meydana gelmesinde kusurlu olan kişi veya kurumdan tazminat talep etmesi gerekir.
Tazminat talebi, sulh hukuk mahkemesinde veya icra dairesi aracılığıyla yapılabilir. Sulh hukuk mahkemesinde tazminat talebinde bulunacak kişi, bir dilekçe ile mahkemeye başvurmalıdır. Dilekçede, tazminat talebine konu olan zararın ayrıntılı olarak açıklanması gerekir.
İcra dairesi aracılığıyla tazminat talebinde bulunacak kişi, icra dairesine bir ödeme emri göndermelidir. Ödeme emrinde, tazminat talebine konu olan zararın ayrıntılı olarak açıklanması gerekir.
Tazminat talebinde bulunacak kişinin, tazminat talebini ispatlaması gerekir. Zararın ispatı için, zarara ilişkin belgelerin sunulması gerekir. Örneğin, maddi tazminat talebinde bulunacak kişi, tedavi masraflarını gösteren faturaları, iş göremezlik raporunu, kazada hasar gören aracın değerini gösteren ekspertiz raporunu sunmalıdır. Manevi tazminat talebinde bulunacak kişi ise, uğradığı zararı gösteren bir rapor sunmalıdır.
Tazminat Zamanaşımı
Tazminat talep hakkı, zararın meydana geldiği tarihten itibaren belli bir süre içinde kullanılmalıdır. Bu süreye tazminat zamanaşımı süresi denir.
Tazminat zamanaşımı süresi, tazminat türüne göre değişir. Örneğin, haksız fiil tazminatında zamanaşımı süresi 2 yıl, sözleşmeden doğan tazminatlarda zamanaşımı süresi 10 yıl, iş hukuku tazminatlarında zamanaşımı süresi 5 yıl, borçlar hukuku tazminatlarında zamanaşımı süresi ise, tazminat türüne göre değişir