Kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı bir nedene dayanmaksızın veya işçi tarafından işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle feshedilmesi halinde, işçiye ödenen bir tazminat türüdür. Kıdem tazminatı, işçinin işyerinde çalıştığı her bir yıl için, brüt ücretin 30 günlük tutarıdır.
Kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin feshi tarihindeki işçinin brüt ücreti üzerinden hesaplanır. İşçinin brüt ücreti, işçinin aldığı ücretin yanı sıra, ikramiye, prim, fazla mesai ücreti, hafta tatili ücreti, bayram tatili ücreti gibi tüm ek ödemeleri de kapsar.
Kıdem tazminatının hesaplanmasında, işçinin brüt ücretinden damga vergisi kesintisi yapılır. Damga vergisi kesintisi yapılmadan önce, işçinin brüt ücretine, kıdem tazminatı tavanı kadar olan kısmına brüt ücretin %0,075 oranında damga vergisi uygulanır. Kıdem tazminatı tavanı, her yıl ocak ayında yeniden belirlenir. 2023 yılı için kıdem tazminatı tavanı 10.848,38 TL’dir.
Kıdem tazminatının hesaplanmasında, işçinin çalıştığı süre dikkate alınır. İşçinin çalıştığı süre, iş sözleşmesinin başlangıç tarihinden fesih tarihine kadar olan süredir. İş sözleşmesinin fesih tarihinden önce işçinin izin kullanması, ücretsiz izinde bulunması veya işyerinde işe ara vermesi, kıdem tazminatının hesaplanmasında dikkate alınmaz.
Kıdem tazminatı, tam yıl olarak hesaplanır. İşçinin işyerinde çalıştığı süre, tam yıla denk gelmediği takdirde, kıdem tazminatı orantılı olarak hesaplanır. Örneğin, bir işçi işyerinde 2 yıl 10 ay çalışmışsa, kıdem tazminatı 2 yıl 10 ay / 3 yıl = 0,85 oranında hesaplanır.
Kıdem tazminatı, işveren tarafından işçiye fesih tarihinde ödenir. İşverenin kıdem tazminatını ödememesi halinde, işçi, kıdem tazminatını talep ederek dava açabilir.
Kıdem tazminatının son 3 aya göre hesaplanması ile ilgili bir kanun hükmü bulunmamaktadır. Kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin feshi tarihindeki işçinin brüt ücreti üzerinden hesaplanır. Bu nedenle, kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin feshinden önceki son 3 aya göre değil, iş sözleşmesinin feshi tarihindeki işçinin brüt ücreti üzerinden hesaplanır.
Kıdem tazminatının son 3 aya göre hesaplanması, işverenin işçiye daha az kıdem tazminatı ödemesini sağlayabilir. Bunun nedeni, işverenin işçinin brüt ücretini son 3 ay içinde düşürmesidir. Örneğin, bir işçi işyerinde 10 yıldır çalışıyorsa ve son 3 ay içinde brüt ücreti 5.000 TL’den 4.000 TL’ye düşürülmüşse, işveren işçiye 10 yıl için 300.000 TL yerine 240.000 TL kıdem tazminatı ödemek zorunda kalır.
İşverenin işçiye daha az kıdem tazminatı ödemesini engellemek için, işçinin iş sözleşmesinin feshi tarihindeki brüt ücretinin tespiti önemlidir. İşçi, iş sözleşmesinin feshi tarihindeki brüt ücretinin tespiti için, işverene ücret bordrosu, ikramiye veya prim ödemelerine ilişkin belgeleri talep edebilir. İşveren bu belgeleri işçiye vermek zorundadır.
İşveren, işçiye daha az kıdem tazminatı ödemek için, işçinin brüt ücretini son 3 ay içinde düşürebilir. İşçinin bu durumda, işverene karşı kıdem tazminatının eksik ödenmesi nedeniyle dava açması mümkündür.