Tazminat Hakkı Nasıl Kazanılır?
Tazminat, bir sözleşmenin veya iş ilişkisinin sona ermesi durumunda, taraflardan birinin diğerine karşı ödemekle yükümlü olduğu maddi veya manevi bir bedeldir. Tazminat, işçi ve işveren arasındaki iş ilişkisinde de söz konusu olabilir. İşçi, işveren tarafından işten çıkarılırsa veya iş sözleşmesi sona ererse, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı gibi tazminat haklarına sahip olabilir.
Kıdem Tazminatı
Kıdem tazminatı, işçinin işverene bağlı olarak çalıştığı her tam yıl için, 30 günlük brüt ücreti tutarında ödenen bir tazminattır. Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için, işçinin aynı işverenin işyerinde en az bir yıl kesintisiz olarak çalışması gerekir. İşçinin iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi halinde, kıdem tazminatı ödenmesi zorunludur. Ancak, işçinin iş sözleşmesini kendi isteğiyle feshetmesi halinde, kıdem tazminatı ödenmez.
Kıdem tazminatı, işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için ödenir. Bir yıldan artan süreler içinde aynı oran üzerinden ödeme yapılır. Örneğin, bir işçi 5 yıl 6 ay çalışmışsa, kıdem tazminatı olarak 5 tam yıl için 30 günlük brüt ücreti ve 6 aylık süre için 15 günlük brüt ücreti alır.
Kıdem tazminatının miktarı, işçinin brüt ücretine göre belirlenir. Brüt ücret, işçinin maaşına ek olarak, ikramiye, prim, fazla mesai ücreti gibi ödemeleri de kapsar.
Kıdem tazminatı, işçinin işverene olan borcu niteliğindedir. İşçi, iş sözleşmesinin feshedilmesi halinde, işverene kıdem tazminatı talebinde bulunabilir. İşveren, kıdem tazminatı ödemesi yapmazsa, işçi, icra takibi başlatarak kıdem tazminatını tahsil edebilir.
İhbar Tazminatı
İhbar tazminatı, iş sözleşmesinin işveren tarafından feshedilmesi halinde, işçiye ödenmesi gereken bir tazminattır. İhbar tazminatına hak kazanabilmek için, işçinin işverene bağlı olarak en az bir yıl kesintisiz olarak çalışması gerekir.
İhbar tazminatı miktarı, işçinin kıdem süresine göre belirlenir. Kıdem süresi 6 aydan az ise, ihbar tazminatı olarak 2 haftalık ücret ödenir. Kıdem süresi 6 aydan fazla ve 1 yıldan az ise, ihbar tazminatı olarak 4 haftalık ücret ödenir. Kıdem süresi 1 yıldan fazla ise, ihbar tazminatı olarak 6 haftalık ücret ödenir.
İhbar tazminatı, işçinin iş sözleşmesinin feshedildiği tarihte ödenir. İşveren, ihbar tazminatı ödemesi yapmazsa, işçi, icra takibi başlatarak ihbar tazminatını tahsil edebilir.
Kötü Niyet Tazminatı
Kötü niyet tazminatı, iş sözleşmesinin işveren tarafından haksız bir nedenle feshedilmesi halinde, işçiye ödenmesi gereken bir tazminattır. İşverenin iş sözleşmesini haksız bir nedenle feshetmesi halinde, işçi, iş sözleşmesinin devam etmesi halinde elde edeceği ortalama kazancının, iş sözleşmesinin feshinden sonraki 4 aylık süre için ödenmesini talep edebilir.
İşverenin iş sözleşmesini haksız bir nedenle feshetmesi, aşağıdaki hallerden birinin gerçekleşmesi anlamına gelir:
- İşçinin iş sözleşmesinin feshinde haklı bir nedenin bulunmaması.
- İşverenin iş sözleşmesini feshederken, işçiye ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranması.
- İşverenin iş sözleşmesini feshederken, işçinin kıdem ve ihbar tazminatlarını ödememesi.
Kötü niyet tazminatı, işçinin iş sözleşmesinin feshedildiği tarihte ödenir. İşveren, kötü niyet tazminatı ödemesi yapmazsa, işçi, icra takibi başlatarak kötü niyet tazminatını tahsil edebilir.
Diğer Tazminat Türleri
İşçi ve işveren arasındaki iş ilişkisinde, yukarıda bahsedilen tazminat türlerinin yanı sıra, aşağıdaki tazminat türleri de söz konusu olabilir:
- Sendika tazminatı: İşçinin sendikalı olması ve işveren tarafından send