Bedelli Askerlikte Kıdem Tazminatı
Türkiye Cumhuriyeti’nde askerlik hizmeti, zorunlu bir kamu hizmetidir. Erkek vatandaşlar, 20-25 yaşları arasında askerlik hizmetini yapmakla yükümlüdürler. Askerlik hizmeti, muvazzaf askerlik ve bedelli askerlik olmak üzere iki şekilde yerine getirilebilir.
Muvazzaf askerlik, yükümlü askerlerin, askerlik şubesi başkanlıklarınca belirlenecek birliklerde, askere alınma tarihinden itibaren en az 6 ay süreyle silah altına alınmalarıdır. Bedelli askerlik ise, yükümlü askerlerin, belirlenen bedeli ödeyerek askerlik hizmetini yerine getirmeleridir.
İş Kanunu’nun 14. maddesine göre, iş sözleşmesinin işçi tarafından muvazzaf askerlik hizmeti nedeniyle feshedilmesi halinde, işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Bu hüküm, bedelli askerlik için de geçerlidir.
Bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için aşağıdaki şartların bulunması gerekir:
- İşçinin askerlik hizmeti için iş sözleşmesini feshetmesi gerekir.
- İşçinin, askerlik hizmeti nedeniyle iş sözleşmesini feshetmeden önce aynı işyerinde en az bir yıl çalışmış olması gerekir.
Bu şartların sağlanması halinde, işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
Bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçinin kıdem tazminatının miktarı, işçinin hizmet süresine ve ücretine göre belirlenir. Kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı her tam yıl için 30 günlük ücreti tutarındadır. İşçinin hizmet süresi, 1 yıldan 10 yıla kadar olan süreler için kıdem tazminatı 30 günlük ücretin 2 katı, 10 yıldan fazla olan süreler için ise 4 katı olarak ödenir.
Bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçinin kıdem tazminatı, işçinin iş sözleşmesini feshettiği tarihte yürürlükte olan kıdem tazminatı tavanı dikkate alınarak hesaplanır. 2023 yılı için kıdem tazminatı tavanı, 17.073,44 TL’dir.
Bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçi, kıdem tazminatını iş sözleşmesini feshettiği tarihten itibaren en geç 2 yıl içinde işverenden talep edebilir. Bu süre içinde talep edilmeyen kıdem tazminatı, zamanaşımına uğrar.
Bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçinin kıdem tazminatı talep etmesi için işverene aşağıdaki belgeleri sunması gerekir:
- İş sözleşmesi
- Askerlik belgesi
- Kıdem tazminatı tahakkuk cetveli
İşveren, işçinin kıdem tazminatı talebini reddederse, işçi 1 yıl içinde İş Mahkemesi’ne dava açabilir.
Bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçinin kıdem tazminatına hak kazanması konusunda doktrinde ve uygulamada bazı tartışmalar bulunmaktadır. Bazı görüşlere göre, bedelli askerlik, muvazzaf askerlik gibi zorunlu bir kamu hizmeti değildir. Bu nedenle, bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçinin kıdem tazminatına hak kazanamayacağı savunulmaktadır.
Ancak, Yargıtay’ın yerleşik içtihatları, bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçinin kıdem tazminatına hak kazanacağı yönündedir. Yargıtay, bedelli askerlik hizmetinin, muvazzaf askerlik hizmeti gibi temel bir kamu hizmeti olduğunu ve bu nedenle bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçinin de kıdem tazminatına hak kazanacağını kabul etmektedir.
Bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçilerin kıdem tazminatı haklarını güvence altına almak için aşağıdaki önlemler alınabilir:
- İş Kanunu’nda, bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçilerin kıdem tazminatına hak kazanmasını düzenleyen bir madde eklenmelidir.
- Bedelli askerlik yapan işçilerin kıdem tazminatı için ayrı bir bütçe ayrılmalıdır.
Bu önlemlerin alınması, bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçilerin mağduriyetlerinin giderilmesine ve kıdem tazminatı haklarının güvence altına alınmasına yardımcı olacaktır.