Haksız Fiil Tazminatı
Haksız fiil, hukuka aykırı bir fiil sonucunda başkasına zarar verilmesidir. Haksız fiil, Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 41. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, “Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.”
Haksız fiil tazminatı, haksız fiil nedeniyle oluşan zararın giderilmesini sağlayan hukuki bir kurumdur. Haksız fiil tazminatı, maddi ve manevi olmak üzere iki türde olabilmektedir.
Maddi Tazminat
Maddi tazminat, haksız fiil nedeniyle oluşan maddi kayıpların giderilmesini sağlayan tazminat türüdür. Maddi tazminat, zarar görenin malvarlığında meydana gelen azalmayı ifade eder. Maddi tazminat, genellikle şu şekillerde talep edilebilmektedir:
- Kayıp gelir: Zarar görenin haksız fiil nedeniyle kaybettiği gelirler, maddi tazminat kapsamındadır. Örneğin, trafik kazası sonucu sakatlanan bir kişinin çalışamadığı dönemdeki gelir kaybı, maddi tazminat olarak talep edilebilir.
- Kayıp mal varlığı: Zarar görenin haksız fiil nedeniyle kaybettiği malvarlığı, maddi tazminat kapsamındadır. Örneğin, yangın sonucu yanan bir işyerinin mal varlığı, maddi tazminat olarak talep edilebilir.
- Maddi giderler: Zarar görenin haksız fiil nedeniyle yaptığı masraflar, maddi tazminat kapsamındadır. Örneğin, tedavi masrafları, tedavi giderleri olarak talep edilebilir.
Manevi Tazminat
Manevi tazminat, haksız fiil nedeniyle oluşan manevi acı ve elemlerin giderilmesini sağlayan tazminat türüdür. Manevi tazminat, zarar görenin kişilik haklarına yapılan saldırı nedeniyle uğradığı acıyı, üzüntüyü, elemi ifade eder. Manevi tazminat, genellikle şu şekillerde talep edilebilmektedir:
- Ölüm: Haksız fiil nedeniyle bir kişinin ölümü halinde, ölen kişinin yakınlarına manevi tazminat ödenmesi mümkündür.
- Yaralanma: Haksız fiil nedeniyle bir kişinin yaralanması halinde, yaralanan kişiye manevi tazminat ödenmesi mümkündür.
- Kişilik hakkının ihlali: Haksız fiil nedeniyle bir kişinin kişilik hakları ihlal edilirse, manevi tazminat ödenmesi mümkündür. Örneğin, haksız yere bir kişinin itibarına zarar verilmesi halinde, bu kişi manevi tazminat talep edebilir.
Haksız Fiil Tazminatı Şartları
Haksız fiil tazminatı, aşağıdaki şartların birlikte gerçekleşmesi halinde talep edilebilir:
- Kusur: Haksız fiil tazminatı, ancak zararın kusurlu bir fiil sonucunda meydana gelmesi halinde talep edilebilir. Kusur, bir kişinin davranışından kaynaklanan hukuka aykırılığı ifade eder. Kusur, kasten veya ihmal yoluyla gerçekleşebilir.
- Hukuka aykırılık: Haksız fiil tazminatı, ancak zararın hukuka aykırı bir fiil sonucunda meydana gelmesi halinde talep edilebilir. Hukuka aykırılık, bir fiilin hukuk düzeni tarafından yasaklanmış olması anlamına gelir.
- Zarar: Haksız fiil tazminatı, ancak zararın meydana gelmesi halinde talep edilebilir. Zarar, maddi veya manevi olabilir.
- İlliyet bağı: Haksız fiil ile zarar arasında illiyet bağı bulunması gerekir. İlliyet bağı, zararın haksız fiil nedeniyle meydana geldiğini ifade eder.
Haksız Fiil Tazminatı Davası
Haksız fiil tazminatı, tazminat alacaklısının talebi üzerine, tazminat yükümlüsünün aleyhine açılacak bir tazminat davasıyla talep edilebilir. Tazminat davalarında, davacı, haksız fiil nedeniyle uğradığı zararı ve tazminat yükümlüsünün kusurunu ispatlamalıdır.
Haksız Fiil Tazminatı Zamanaşımı
Haksız fiil tazminatı davalarında, zamanaşımı süresi 10 yıldır. Bu süre, zararın meydana geldiği tarihten itibaren başlar.
Haksız Fiil Tazminatı İndirimleri
Haksız fiil tazminatı, aşağıdaki nedenlerle indirilebilir:
- Rıza: Zarar gören, zararı doğuran fiile rıza göstermişse, tazminat indirilebilir veya tamamen kaldırılabilir. Örneğin, bir kişi, bir spor müsabakasında yaralanmayı kabul etmişse, bu kişiden tazminat talep edilemez.
- **Tazminat yükümlüs