Kıdem Tazminatı Hakkı Ne Zaman Doğar?
Kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin sona ermesi halinde işveren tarafından işçiye ödenmesi gereken bir tazminat türüdür. Kıdem tazminatının amacı, işçinin işyerinde kazandığı kıdem ve tecrübeye karşılık olarak, işten ayrılması halinde geçici bir gelir sağlamaktır.
Kıdem tazminatına hak kazanılması için üç temel şart vardır:
- İşçinin işçi olarak kabul edilmesi: Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için işçinin, İş Kanunu kapsamında işçi olarak kabul edilmesi gerekir. İş Kanunu’na göre işçi, işverenin emir ve talimatlarına tabi olarak çalışan ve işverene bağımlı olarak iş gören kişidir.
- İşçinin aynı işverenin işyerinde en az bir yıl çalışması: Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için işçinin, aynı işverenin işyerinde en az bir yıl çalışması gerekir. İşçinin, farklı işverenin işyerlerinde çalışması, kıdem tazminatı süresinin hesaplanmasında dikkate alınmaz.
- İş sözleşmesinin sona ermesi: Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için iş sözleşmesinin sona ermesi gerekir. İş sözleşmesi, işçinin veya işverenin fesih hakkının kullanılması, iş sözleşmesinin sona erme hallerinden birinin gerçekleşmesi veya iş sözleşmesinin işçinin ölümü veya işverenin iflası gibi nedenlerle sona ermesi halinde sona erebilir.
Bu şartların varlığı halinde işçi, kıdem tazminatına hak kazanır.
Kıdem Tazminatı Hesaplanması
Kıdem tazminatı, işçinin işe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince her geçen tam yıl için, işçinin son brüt ücretinin 30’da biri tutarında hesaplanır. Bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapılır.
Örneğin, işçinin işe giriş tarihi 1 Ocak 2023 ise, 31 Aralık 2023 tarihinde kıdem tazminatına hak kazanacaktır. İşçinin son brüt ücreti 5.000 TL ise, kıdem tazminatı tutarı 5.000 TL x 30 = 150.000 TL olacaktır.
Kıdem Tazminatı Ödenmesi
Kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin sona ermesinden itibaren en geç 20 iş günü içinde ödenmelidir. İşverenin bu süre içinde kıdem tazminatı ödememesi halinde, işçiye her geçen gün için en az 20 günlük ücreti tutarında gecikme tazminatı ödenmesi gerekir.
Kıdem Tazminatı Alamayan İşçi Ne Yapmalı?
Kıdem tazminatı alamayan işçi, işverene karşı kıdem tazminatı alacağının tahsili için dava açabilir. Dava, işçinin ikametgahının bulunduğu yerdeki iş mahkemesinde açılır.
İş mahkemesi, işçinin kıdem tazminatına hak kazandığını tespit ederse, işverene kıdem tazminatının ve varsa gecikme tazminatının ödenmesine karar verir.
Kıdem Tazminatı İstisnaları
Kıdem tazminatına hak kazanamayan işçiler şunlardır:
- İşe başladığı tarihten itibaren hizmet akdinin devamı süresince bir yılını doldurmamış olan işçiler.
- İş sözleşmesi belirli süreli olarak yapılmış olan işçiler.
- İş sözleşmesi, belirli süreli olarak yapılmış olsa bile, işçinin haklı nedenle feshi halinde kıdem tazminatına hak kazanır.
- İş sözleşmesi, işverenin haklı nedenle feshi halinde, işçinin kıdem tazminatına hak kazanması için, işyerinde en az bir yıl çalışmış olması gerekir.
- İş sözleşmesi, işverenin işyeri kapatması veya işyerinin devri nedeniyle feshedilmişse, işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
- İş sözleşmesi, işçinin emeklilik veya yaşlılık nedeniyle feshedilmişse, işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
**Sonuç olarak, kıdem tazminatı hakkı, iş sözleşmesinin sona ermesi halinde, işçinin işyerinde kazandığı kıdem ve tecrübeye karşılık olarak, işten ayrılması halinde geçici bir gelir sağlamak amacıyla ödenen bir tazminat türüdür. Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için üç temel şartın varlığı gerekir: İşçinin işçi olarak kabul edilmesi, işçinin aynı işverenin işyerinde en az