Türk İş Hukukunda Kıdem Tazminatı
Kıdem tazminatı, işçinin işyerinde çalıştığı her tam yıl için 30 günlük brüt ücreti tutarında ödenen bir tazminat türüdür. İş sözleşmesinin işveren tarafından haklı nedenle feshedilmesi, işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmesi, iş sözleşmesinin işçinin ölümü nedeniyle sona ermesi, iş sözleşmesinin belirli süreli olması ve iş sözleşmesinin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı olarak işveren tarafından feshedilmesi gibi nedenlerle ödenebilir.
Kıdem Tazminatının Tarihçesi
Kıdem tazminatı, ilk olarak 1926 yılında kabul edilen İş Kanunu’nda yer almıştır. Bu Kanun’a göre, işçinin işyerinde çalıştığı her tam yıl için 15 günlük ücreti tutarında tazminat ödenmesi öngörülüyordu. 1936 yılında kabul edilen İş Kanunu’nda ise kıdem tazminatı miktarı 30 günlük ücrete çıkarılmıştır.
1971 yılında kabul edilen 1475 sayılı İş Kanunu, günümüzde yürürlükte olan kıdem tazminatı hükümlerini düzenlemektedir. Bu Kanun’a göre, kıdem tazminatı miktarı 30 günlük brüt ücrettir.
Kıdem Tazminatının Amacı
Kıdem tazminatının amacı, işçinin işyerinde çalıştığı süre boyunca sağladığı emek ve katkının karşılığını almaktır. Ayrıca, işçinin işsiz kaldığı dönemde geçimini sağlamak ve emeklilik dönemindeki gelirini desteklemek gibi hedefleri de vardır.
Kıdem Tazminatının Hesaplanması
Kıdem tazminatı, işçinin işyerinde çalıştığı süre boyunca aldığı brüt ücret üzerinden hesaplanır. İşçinin aldığı ücrete, düzenli olarak sağlanan tüm para ve para ile ölçülebilen menfaatler de dahil edilir. Bu menfaatler arasında yol parası, yemek parası, düzenli olmak koşulu ile ikramiye ödemeleri, yakacak yardımı, aydınlatma yardımı gibi ödemeler yer alır.
Kıdem tazminatı, çalışılan her tam yıl için 30 günlük brüt ücret tutarında ödenir. Bir yıldan artan süreler ise oranlanarak hesaplamaya dahil edilir. Örneğin, bir işçi 5,5 yıl çalışmışsa, kıdem tazminatı 5 tam yıl için 30 günlük brüt ücret ve 0,5 yıl için 15 günlük brüt ücret olmak üzere toplam 32,5 günlük brüt ücret tutarında ödenir.
Kıdem tazminatının hesaplanmasında dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır. Bunlar şunlardır:
- İşçinin aldığı ücret, iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde belirtilir. İş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde ücretin belirtilmemesi halinde, işyerinde uygulanan ücret tavanı esas alınır.
- İşçinin aldığı para ve para ile ölçülebilen menfaatler, iş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde belirtilir. Bu menfaatlerin belirtilmemesi halinde, işçinin işyerinde fiilen aldığı menfaatler esas alınır.
- Kıdem tazminatı, çalışılan sürenin tam yıl olarak hesaplanması gerekir. Örneğin, bir işçi 3 yıl 9 ay çalışmışsa, kıdem tazminatı 3 tam yıl için 30 günlük brüt ücret ve 9 ay için 2,25 günlük brüt ücret olmak üzere toplam 32,25 günlük brüt ücret tutarında ödenir.
Kıdem Tazminatının Ödenmesi
Kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin sona ermesinden itibaren en geç 20 iş günü içinde ödenir. İşverenin bu süre içinde kıdem tazminatı ödememesi halinde, işçi icra takibi başlatabilir.
Kıdem Tazminatı Tavanı
Kıdem tazminatı miktarı, en yüksek devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez. Bu tavan, her yıl yeniden belirlenir. 2023 yılı için kıdem tazminatı tavanı, brüt 9.896,40 TL’dir.
Kıdem Tazminatı Hak Arama Yolları
İşverenin kıdem tazminatını ödememesi veya eksik ödemesi halinde, işçi aşağıdaki yollardan birini izleyerek hak araması mümkündür:
- İşverene başvurarak kıdem tazminatını talep etmek.
- İş Mahkemesinde dava açmak.
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Başkanlığı’na şikayette bulunmak.
**Kıdem Tazminatı