Divanü Lügati’t-Türk: Türk Dili ve Kültürünün En Önemli Kaynağı
Giriş
Divanü Lügati’t-Türk, Kaşgarlı Mahmud tarafından 1072-1074 yılları arasında yazılmış, Türk dilinin ve kültürünün en önemli kaynaklarından biridir. Eser, Türk dilinin söz varlığını ve dil bilgisi kurallarını ayrıntılı bir şekilde ele almaktadır. Ayrıca, Türk boylarının tarihleri, kültürleri, gelenekleri ve görenekleri hakkında da önemli bilgiler içermektedir.
Eserin Yazar ve Yazarı
Divanü Lügati’t-Türk’ün yazarı Kaşgarlı Mahmud, 11. yüzyılda yaşamış bir Türk dilbilimci ve tarihçisidir. Asıl adı Mahmud bin Hüseyin el-Kaşgarlı’dır. Kaşgar’da doğmuş ve yaşamış olan Kaşgarlı Mahmud, dönemin en önemli Türk bilginlerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Kaşgarlı Mahmud, Divanü Lügati’t-Türk’ü yazmak için uzun bir yolculuğa çıkmıştır. Bu yolculuk sırasında, Türk boylarının yaşadığı bölgeleri gezmiş ve onların dillerini, kültürlerini ve geleneklerini incelemiştir. Eser, Kaşgarlı Mahmud’un bu yolculuğu sırasında edindiği bilgilerin bir ürünüdür.
Eserin Yapısı ve İçeriği
Divanü Lügati’t-Türk, 10 bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, eserin amacı ve yazılma süreci hakkında bilgiler verilmektedir. İkinci bölümde, Türk dilinin söz varlığına ilişkin genel bilgiler yer almaktadır. Üçüncü bölümden onuncu bölüme kadar, Türk dilinde bulunan kelimeler alfabetik olarak sıralanmaktadır. Her kelimenin sözlük anlamı, kökeni, eş anlamlıları, zıt anlamlıları ve kullanım örnekleri verilmiştir. On birinci bölümde ise, Türk boylarının tarihleri, kültürleri, gelenekleri ve görenekleri hakkında bilgiler verilmektedir.
Eserin Dilbilimsel Önemi
Divanü Lügati’t-Türk, Türk dilinin söz varlığını ve dil bilgisi kurallarını ayrıntılı bir şekilde ele alan ilk eserdir. Eser, Türk dilinin kökeni, gelişimi ve yapısı hakkında önemli bilgiler içermektedir. Ayrıca, eserde yer alan kelimeler ve örnekler, Türk dilinin tarihsel gelişimini takip etmek için önemli bir kaynaktır.
Eserin Kültürel Önemi
Divanü Lügati’t-Türk, Türk boylarının tarihleri, kültürleri, gelenekleri ve görenekleri hakkında da önemli bilgiler içermektedir. Eser, Türklerin Orta Asya’daki yaşamlarını, kültürlerini ve geleneklerini anlamamızı sağlayan önemli bir kaynaktır.
Eserin Etkileri
Divanü Lügati’t-Türk, Türk dilbilimi ve Türkoloji alanındaki çalışmaların temelini oluşturmuştur. Eser, Türk dilinin ve kültürünün araştırılmasında ve anlaşılmasında önemli bir rol oynamıştır.
Eserin Basım Tarihleri
Divanü Lügati’t-Türk, ilk kez 1859 yılında Viyana’da basılmıştır. Bu baskı, eserin orijinal dili olan Arapça ile yapılmıştır. Eserin ilk Türkçe çevirisi, 1915-1917 yılları arasında Besim Atalay tarafından yapılmıştır. Bu çeviri, dört cilt halinde yayımlanmıştır.
Eserin Elektronik Kaynakları
Divanü Lügati’t-Türk, günümüzde çeşitli elektronik kaynaklarda da erişilebilir durumdadır. Eserin PDF formatındaki metni, Türk Dil Kurumu’nun web sitesinden ücretsiz olarak indirilebilir.
Sonuç
Divanü Lügati’t-Türk, Türk dilinin ve kültürünün en önemli kaynaklarından biridir. Eser, Türk dilinin söz varlığını ve dil bilgisi kurallarını ayrıntılı bir şekilde ele almakta, Türk boylarının tarihleri, kültürleri, gelenekleri ve görenekleri hakkında da önemli bilgiler içermektedir. Eser, Türk dilbilimi ve Türkoloji alanındaki çalışmaların temelini oluşturmuş ve Türk dilinin ve kültürünün anlaşılmasında önemli bir rol oynamıştır.