Engelli İşten Çıkarma Tazminatı
Giriş
Engelli bireyler, toplumun bir parçası olarak, çalışma hayatına katılma ve istihdam edilme hakkına sahiptir. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 10. maddesinde yer alan “Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.” hükmü, engelli bireylerin de bu hakka sahip olduğunu açıkça ortaya koymaktadır.
Bu hak, uluslararası sözleşmeler ile de güvence altına alınmıştır. Örneğin, Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’nin 27. maddesinde, “Taraf Devletler, engelli kişilerin iş ve meslek yaşamına tam ve eşit katılımlarını sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri alırlar.” hükmü yer almaktadır.
Türkiye’de engelli bireylerin çalışma hayatına katılımını sağlamak amacıyla çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemelerden biri, işverenleri engelli çalıştırma yükümlülüğü altına koyan 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. maddesidir. Bu maddeye göre, 50 veya daha fazla işçi çalıştıran işyerleri, her 100 işçi için en az üç engelli işçiyi istihdam etmek zorundadır.
İşverenler, engelli işçileri çalıştırırken, onların engellerine uygun iş ve çalışma koşullarını sağlamak zorundadır. Bu kapsamda, işverenler, engelli işçilerin işyerine girişini, işyerinde çalışmalarını ve işyerinden ayrılmasını kolaylaştıracak düzenlemeler yapmakla yükümlüdür.
Engelli İşçilere Uygulanacak İşten Çıkarma Usulleri
İş Kanunu’nun 25. maddesinde, iş sözleşmesinin feshedilebileceği hal ve koşullar düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, iş sözleşmesi, işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı, işverenin haklı nedenle feshi, işçinin ölümü, işçinin iş sözleşmesini feshi, işyerinin devri veya kapanması, işçinin emekliliği, işçinin iş görmezlik hali gibi nedenlerle feshedilebilir.
İş Kanunu, engelli işçilere işten çıkarma konusunda farklı bir uygulama öngörmemektedir. Dolayısıyla, engelli işçiler de yukarıda sayılan nedenlerle işten çıkarılabilir.
Ancak, engelli işçilerin işten çıkarılmasında, işverenin engellilik nedeniyle ayrımcılık yapmaması gerekmektedir. İşverenin, engelli işçiyi işten çıkarırken, onun engeline neden olan durumun işyerinde çalışmasını engellediğini veya engelli işçinin işyerindeki performansının yetersiz olduğunu ispatlaması gerekmektedir.
Engelli İşçilerin İşten Çıkarılmasında Tazminat Hakkı
İş Kanunu’na göre, iş sözleşmesi feshedilen işçiye, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, iş güvencesi tazminatı gibi tazminat hakları doğabilir.
Kıdem tazminatı, işçinin işyerinde çalıştığı her yıl için 30 günlük ücreti tutarındadır. Kıdem tazminatı, işçinin işyerinde en az bir yıl çalışmış olması halinde ödenir.
İhbar tazminatı, işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmesi halinde, işverene ödemesi gereken tazminattır. İhbar tazminatının miktarı, işçinin brüt ücretine ve işyerinde çalıştığı süreye göre hesaplanır.
İş güvencesi tazminatı, işverenin işçiyi iş sözleşmesini ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle feshedebilmesi için, işçinin iş sözleşmesinin feshedilmesinden önceki altı ay içinde, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışta bulunduğunu ispatlaması gerekmektedir. İşveren, işçinin iş sözleşmesini ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle feshetmesi halinde, işçiye, iş güvencesi tazminatı ödemek zorundadır.
Engelli işçilerin işten çıkarılması halinde, işçiye kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı ödenmesi gerekmektedir. İşverenin, işçiyi engellilik nedeniyle ayrımcılık yaparak işten çıkardığı iddiasında bulunması halinde, işçi, iş güvencesi tazminatı da talep edebilir.
İşverenin Engellilik Nedeniyle Ayrımcılık Yapması
İşverenin, engelli işçiyi işten çıkarırken, onun engeline neden olan durumun işyerinde çalışmasını engellediğini veya engelli işçinin işyerindeki performansının yetersiz olduğunu ispatlaması gerekmektedir. İşveren bu ispatı yapamazsa, işçinin iş güvencesi tazminatı talebi kabul edilebilir.
İşverenin engellilik nedeniyle ayrımcılık yaptığı iddiasında bulunan