Fiilimsiler
Fiilimsiler, fiillere getirilen bazı ekler ile oluşturulan ve cümlede isim, sıfat, zarf görevinde kullanılan sözcüklere denir. Fiilimsiler, fiillerden türemiş olmakla birlikte bir fiil gibi çekimlenemeyen olumlu, olumsuz şekilleri yapılabilen ve cümlede isim, sıfat, zarf gibi görevlerde kullanılan sözcüklerdir.
Fiilimsilerin Özellikleri
- Fiilimsiler, fiil kök veya gövdelerine bazı ekler getirilerek oluşturulur.
- Fiilimsiler, fiil kip ve kişi eklerini almazlar, yani fiiller gibi çekime girmezler.
- Fiilimsiler, olumlu, olumsuz şekilleri yapılabilir.
- Fiilimsiler, birleşik cümlelerde yan cümle kurarlar.
Fiilimsilerin Türleri
Fiilimsiler, üç ana gruba ayrılır:
- İsim-fiil (Ad-eylem): Fiil kök veya gövdelerine “-ma, -ış, -mak, -mek” eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve eylemin adı olan fiilimsi çeşidine isim-fiil denir.
- Sıfat-fiil (Bulunma-eylem): Fiil kök veya gövdelerine “-an, -ası, -mez, -ar, -er, -asıl, -mezlik, -arsı, -erlik” eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve eylemin durumunu bildiren fiilimsi çeşidine sıfat-fiil denir.
- Zarf-fiil (Durum-eylem): Fiil kök veya gövdelerine “-arak, -erek, -ince, -ken, -diğinde, -alı, -madan, -mezden, -amadan, -meden, -ıncaya, -ene, -cesine, -esiye” eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve eylemin zaman, durum, yer, neden, amaç gibi özelliklerini bildiren fiilimsi çeşidine zarf-fiil denir.
İsim-Fiiller
İsim-fiiller, fiil kök veya gövdelerine “-ma, -ış, -mak, -mek” eklerinden birinin gelmesiyle oluşur.
-ma, -ış, -mak, -mek ekleri
- -ma, -ış, -mak, -mek ekleri, fiilin eylemini adlaştıran ekler olarak bilinir. Bu ekler, fiilin yapılışını, oluşumunu, varlığını, yok oluşunu, durumunu, sonucunu, amacını, nedenini, ilgisini, zamanını, yerini bildiren isimlere dönüştürür.
Örnekler:
- -ma eki:
- Gülmek fiili → gülme (eylem → ad)
- Yazmak fiili → yazma (eylem → ad)
- -ış eki:
- Gitmek fiili → gitiş (eylem → ad)
- Gelmek fiili → geliş (eylem → ad)
- -mak eki:
- Oynamak fiili → oynamak (eylem → ad)
- Yatmak fiili → yatmak (eylem → ad)
- -mek eki:
- Konuşmak fiili → konuşmak (eylem → ad)
- Yazmak fiili → yazmak (eylem → ad)
İsim-fiillerin Cümlede Kullanımı
İsim-fiiller, cümlede isim, sıfat, zarf, zarf tümleci, nesne, yüklem gibi görevlerde kullanılabilir.
İsim-fiillerin İsim Olarak Kullanımı
İsim-fiiller, cümlede isim olarak kullanıldığında, diğer isimler gibi ad soylu sözcüklerle birlikte kullanılarak cümlenin öznesi, nesnesi, zarf tümleci, belirtili veya belirtisiz nesne gibi görevlerde kullanılabilir.
Örnekler:
- Öznesi: Gülüşleri çok güzel. (gülüş: isim-fiil → özne)
- Nesnesi: Bu kitabı okumayı çok seviyorum. (okuma: isim-fiil → nesne)
- Zarf tümleci: Bu konuda konuşmayı çok isterim. (konuşma: isim-fiil → zarf tüm