Fiilimsiler
Fiilimsiler, fiillerin isim, sıfat, zarf şeklini yapan sözcüklere denir. Fiillere getirilen “-ma, -me, -mak, -mek, -ış, -iş, -uş, -üş” ekleriyle yapılır. Bu ekleri, aklımızda daha kolay kalması için “-iş, -me, -mek” veya “-ma, -ış, -mak” şeklinde kodlayabiliriz. Bu ekler fillere gelerek onları cümle içinde “isim” yaparlar.
Fiilimsiler üç ana grupta incelenir:
- İsim-fiil: Fiil kök veya gövdelerine “-ma, -ış, -mak” eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve eylemin adı olan fiilimsi çeşidine isim-fiil denir.
- Sıfat-fiil: Fiil kök veya gövdelerine “-an, -ası, -mez, -ar, -er, -dik, -ecek, -miş, -tı, -tılar, -adur, -eyaz, -agel, -agelmez” eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve eylemin özelliğini bildiren fiilimsi çeşidine sıfat-fiil denir.
- Zarf-fiil: Fiil kök veya gövdelerine “-ınca, -ıncaya, -ken, -madan, -dıktan sonra, -arak, -ip, -eli, -esince, -esiye” eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve eylemin zamanını, yerini, durumunu bildiren fiilimsi çeşidine zarf-fiil denir.
İsim-Fiiller
İsim-fiiller, fiil kök veya gövdelerine “-ma, -ış, -mak” eklerinden birinin gelmesiyle oluşur. Bu ekler, fiilin anlamını tamamen yitirmesine neden olmaz. İsim-fiiller, cümlede isim görevinde kullanılır.
İsim-fiillerin olumlu ve olumsuz şekilleri yapılır.
Olumlu isim-fiiller, fiil kök veya gövdesine ek getirilmesiyle oluşur. Örneğin:
- koş-ma (koşmak)
- gel-iş (gelmek)
- yap-mak (yapmak)
Olumsuz isim-fiiller, isim-fiillere “-ma, -mez” eklerinden birinin getirilmesi ile yapılır. Örneğin:
- koş-ma-ma (koşmamak)
- gel-iş-mez (gelmemek)
- yap-ma-mak (yapmamak)
İsim-fiillerin cümledeki görevleri:
İsim-fiiller, cümlede isim görevinde kullanılır. Bu görevleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Ad tamlayanı: İsim-fiiller, bir ismin anlamını tamamlayarak onun niteleyicisi olur. Bu durumda isim-fiil, ad tamlayanı görevinde kullanılır. Örneğin:
**Güzel bir *yürüyüş* yaptım.**
**Bu *yapılacak* işler çok önemli.**
- Özne: İsim-fiiller, cümlenin öznesi olabilir. Bu durumda isim-fiil, cümlenin yükleminden haberdar olan kişi veya nesneyi belirtir. Örneğin:
*Yürüyüş yapmaktan çok keyif alıyorum.*
*Yapılacak işler çok fazla.*
- Yüklem: İsim-fiiller, cümlenin yüklemi olabilir. Bu durumda isim-fiil, cümlede bir işi, durumu veya oluşu bildiren söz öbeğidir. Örneğin:
**Sınava *hazırlanmak* için çok çalışıyorum.**
**Yarın *gelmek* istiyorum.**
- Nesne: İsim-fiiller, cümlenin nesnesi olabilir. Bu durumda isim-fiil, yüklemin bildirdiği işi, durumu veya oluşu alan kişi veya nesneyi belirtir. Örneğin:
**Bu *yapılacak* işler çok önemli.**
*Yürüyüş yapmaktan çok keyif alıyorum.*
- Dolaylı tümleç: İsim-fiiller, cümlenin dolaylı tümleci olabilir. Bu durumda isim-fiil, yüklemin bildirdiği işi, durumu veya oluşun yöneldiği yer, kişi veya nesneyi belirtir. Örneğin:
**Sınava *hazırlanmak* için çok çalışıyorum.**