Fiilimsiler
Giriş
Fiilimsiler, fiil kök veya gövdelerine getirilen eklerle oluşturulan ve isim, sıfat veya zarf görevinde kullanılan sözcüklerdir. Fiil anlamını tamamen yitirmez. Fiilimsiler, görevleri bakımından isim-fiil, sıfat-fiil ve zarf-fiil olmak üzere üçe ayrılır.
İsim-fiil
Fiil kök veya gövdelerine -ma, -ış, -mak eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve eylemin adı olan fiilimsi çeşidine isim-fiil denir.
İsim-fiillerin özellikleri
- Fiil anlamını taşır.
- Cümlede isim görevinde kullanılır.
- -ma, -ış, -mak eklerinden birini alır.
- Kip eki ve şahıs eki almaz.
- Olumsuzluk ekini alabilir.
İsim-fiillerin örnek cümleleri
- -ma: Gel-me, git-me, yaz-ma, gör-me
- -ış: Gel-iş, git-iş, yaz-ış, gör-üş
- -mak: Gel-mek, git-mek, yaz-mak, gör-mek
Sıfat-fiil
Fiil kök veya gövdelerine -an, -ası, -mez, -ar, -dık, -ecek, -miş eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve eylemin durumunu, niteliğini, zamanını belirten fiilimsi çeşidine sıfat-fiil denir.
Sıfat-fiillerin özellikleri
- Fiil anlamını taşır.
- Cümlede sıfat görevinde kullanılır.
- -an, -ası, -mez, -ar, -dık, -ecek, -miş eklerinden birini alır.
- Kip eki ve şahıs eki almaz.
- Olumsuzluk ekini alabilir.
Sıfat-fiillerin örnek cümleleri
- -an: Gelen, giden, yazan, gören
- -ası: Gelecek, gidecek, yazacak, görecek
- -mez: Gelmez, gitmez, yazmaz, görmez
- -ar: Gelen, giden, yazan, gören
- -dık: Gelmiş, gitmiş, yazmış, görmüş
- -ecek: Gelecek, gidecek, yazacak, görecek
- -miş: Gelen, giden, yazan, gören
Zarf-fiil
Fiil kök veya gövdelerine -ınca, -dıkça, -dığında, -ken, -r… -mez, -alı, -erek, -madan, -meksizin, -a…-a, -ıp, -dığı için, -cesine, -esiye eklerinden birinin gelmesiyle oluşan ve eylemin zamanını, yerini, durumunu, şartını, nedenini belirten fiilimsi çeşidine zarf-fiil denir.
Zarf-fiillerin özellikleri
- Fiil anlamını taşır.
- Cümlede zarf görevinde kullanılır.
- -ınca, -dıkça, -dığında, -ken, -r… -mez, -alı, -erek, -madan, -meksizin, -a…-a, -ıp, -dığı için, -cesine, -esiye eklerinden birini alır.
- Kip eki ve şahıs eki almaz.
- Olumsuzluk ekini alabilir.
Zarf-fiillerin örnek cümleleri
- -ınca: Yağmur yağınca dışarı çıkamadım.
- -dıkça: Parasını harcadıkça daha da zenginleşiyor.
- -dığında: Evlendiğinde çok mutlu olmuştu.
- -ken: Ders çalışırken müzik dinlerdim.
- -r… -mez: Gelir gelmez onu arayacağım.
- -alı: Yemeğini yedikten sonra dışarı çıktı.
- -erek: Yürüyerek okula gitti.
- -madan: Yemeğini yemeden dışarı çıkma.
- -meksizin: Sınavı geçmeden okuldan ayrılamazsın.
- -a…-a: Sabaha kadar çalıştılar.
- -ıp: Yemek yiyip uyuyacağım.
- -dığı için: Hasta olduğu için okula gelemedi.
- -cesine: Kızarmış gibi oldu