Gecikme Tazminatı Nedir?
Gecikme tazminatı, bir borcun vadesinde ödenmemesi durumunda, alacaklının uğradığı zararın karşılığı olarak borçluya yüklenen bir tazminat türüdür. Gecikme tazminatı, alacaklının uğradığı zararı tam olarak karşılamayabilir, ancak alacaklının zararının artmasını önlemek için bir caydırıcı unsur olarak işlev görür.
Gecikme tazminatı, asıl alacağa ek olarak ödenir. Asıl alacak, ödenmesi gereken borcun tutarıdır. Gecikme tazminatının oranı, sözleşme ile belirlenebileceği gibi, kanun tarafından da öngörülmüş olabilir.
Gecikme Tazminatının Hukuki Niteliği
Gecikme tazminatı, alacaklının uğradığı zararın karşılığı olarak ödenen bir tazminat türüdür. Bu nedenle, tazminat hukukunun genel hükümlerine tabidir. Ancak, gecikme tazminatı, asıl alacağa ek olarak ödendiği için, alacak hakkının bir parçası olarak da kabul edilebilir.
Gecikme tazminatının hukuki niteliği konusunda, doktrinde farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı yazarlara göre, gecikme tazminatı, alacaklının uğradığı zararın karşılığı olarak ödendiği için, tazminat hukukunun genel hükümlerine tabidir. Diğer yazarlara göre ise, gecikme tazminatı, asıl alacağa ek olarak ödendiği için, alacak hakkının bir parçası olarak kabul edilebilir.
Yargıtay kararlarında da, gecikme tazminatının hukuki niteliği konusunda farklı görüşler benimsenmiştir. Bazı kararlarda, gecikme tazminatının tazminat hukukunun genel hükümlerine tabi olduğu kabul edilmiştir. Diğer kararlarda ise, gecikme tazminatının alacak hakkının bir parçası olduğu kabul edilmiştir.
Gecikme Tazminatının Hesaplanması
Gecikme tazminatının oranı, sözleşme ile belirlenebileceği gibi, kanun tarafından da öngörülmüş olabilir. Sözleşme ile gecikme tazminatı oranı belirlenmemişse, kanun tarafından öngörülen oran uygulanır.
Türkiye’de, gecikme tazminatı oranı, Borçlar Kanunu’nun 108. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, “Sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa, temerrüt faizi, alacaklı temerrüde düştüğü tarihte yürürlükte olan mevzuat hükümlerine göre temerrüt faizi oranı üzerinden hesaplanır.”
Borçlar Kanunu’nun 108. maddesine göre, gecikme tazminatı oranı, yıllık yüzde on ikidir. Ancak, Bakanlar Kurulu, bu oranı aylık olarak belirlemeye, yüzde ona kadar indirmeye veya bir katına kadar artırmaya yetkilidir.
Gecikme Tazminatının Süresi
Gecikme tazminatı, borcun vadesinin geçtiği günden itibaren başlar. Borcun vadesinin geçtiği tarihte, alacaklı temerrüde düşmüş olur ve bu tarihten itibaren gecikme tazminatı talep edebilir.
Gecikme Tazminatının İstenmesi
Gecikme tazminatı, alacaklı tarafından, borçluya karşı bir dava açmak suretiyle veya icra takibi başlatmak suretiyle istenebilir.
Gecikme tazminatı, asıl alacağa ek olarak ödenir. Bu nedenle, alacaklı, asıl alacağın tahsili için bir dava açmış veya icra takibi başlatmışsa, gecikme tazminatı talebini de bu dava veya icra takibine ekleyebilir.
Gecikme Tazminatının Tahsili
Gecikme tazminatı, asıl alacağa ek olarak ödendiği için, asıl alacağın tahsili için başlatılan bir icra takibinde, gecikme tazminatı da tahsil edilebilir.
Gecikme tazminatı, alacaklı tarafından, borçluya karşı açılan bir davada da talep edilebilir. Bu durumda, mahkeme, gecikme tazminatının ödenmesine karar verirse, borçlu, bu karara uymak zorundadır.
Gecikme Tazminatının Durması
Gecikme tazminatı, borcun ödenmesiyle veya alacaklının borçluya karşı temerrüde düşmesiyle durur.
Borç, vadesinde ödenirse, gecikme tazminatı da ödenmiş sayılır. Alacaklı, borcun ödenmesinden sonra, gecikme tazminatı talebinde bulunamaz.
Alacaklı, borçluya karşı temerrüde düşerse, borçlu, gecikme tazminatı talep etme hakkını kaybeder.
Gecikme Tazminatının İndirilmesi
Alacaklı, borcun öden