Haksız Gözaltı Tazminatı
Giriş
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda (CMK) düzenlenen gözaltı, şüphelinin serbest bırakılamayacağı veya tutuklanamayacağı hallerde, hakkındaki soruşturmanın tamamlanması amacıyla, Cumhuriyet savcısı veya hâkim tarafından, belirli süreler için gözaltına alınmasıdır. Gözaltı, temel hak ve özgürlüklerden olan kişi hürriyeti ve güvenliği hakkını sınırlayan bir koruma tedbiridir. Bu nedenle, gözaltı tedbirinin ancak kanunlarda belirtilen koşullara uygun olarak ve makul bir süreyle uygulanması gerekmektedir.
Haksız Gözaltı Kavramı
Kanunlarda belirtilen koşullar dışında yapılan gözaltı, haksız gözaltı olarak kabul edilmektedir. Haksız gözaltı, kişinin suçsuz olduğu halde, suçlu gibi muamele görmesi ve özgürlüğünden mahrum bırakılmasına neden olmaktadır. Bu nedenle, haksız gözaltı nedeniyle kişi, devletten tazminat talep etme hakkına sahiptir.
Haksız Gözaltı Nedenleri
Haksız gözaltı nedenleri, CMK’nın 141. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre, haksız gözaltı nedenleri şunlardır:
- Şüpheli veya sanığın yakalanması, tutuklanması veya tutukluluğunun devamına karar verilmesi için kanunlarda belirtilen şartların bulunmaması.
- Gözaltı süresinin, kanunlarda belirlenen süreyi aşması.
- Gözaltının, soruşturmanın amacına uygun olarak yapılmaması.
Haksız Gözaltı Tazminatı Talebi
Haksız gözaltı nedeniyle tazminat talebinde bulunabilmek için, öncelikle kişinin suçsuzluğunun kesinleşmesi gerekmektedir. Suçsuzluğun kesinleşmesi, kişinin beraat etmesi veya hakkındaki davanın kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmesi ile gerçekleşebilir.
Suçusuzluklarının kesinleşmesi halinde, kişiler, haksız gözaltı nedeniyle maddi ve manevi tazminat talep edebilirler. Maddi tazminat, kişinin gözaltı süresince uğradığı maddi zararların karşılanması için talep edilir. Manevi tazminat ise, kişinin gözaltı nedeniyle uğradığı manevi zararların karşılanması için talep edilir.
Maddi Tazminat
Maddi tazminat, kişinin gözaltı süresince uğradığı maddi zararların karşılanması için talep edilir. Maddi zararlar, kişinin gözaltı süresince kaybettiği gelirler, kaybettiği eşyalar, gözaltı nedeniyle yaptığı harcamalar gibi zararları kapsamaktadır.
Manevi Tazminat
Manevi tazminat, kişinin gözaltı nedeniyle uğradığı manevi zararların karşılanması için talep edilir. Manevi zararlar, kişinin gözaltı nedeniyle yaşadığı elem, keder, üzüntü, itibar kaybı gibi zararları kapsamaktadır.
Tazminat Davası
Haksız gözaltı nedeniyle tazminat talebi, asliye hukuk mahkemesinde açılan bir dava ile yapılır. Tazminat davaları, harca tabi değildir.
Tazminat Davası Açma Süresi
Haksız gözaltı nedeniyle tazminat davası, kararın kesinleştiğinin ilgilisine tebliğinden itibaren üç ay ve her halükarda kararın kesinleşme tarihini izleyen bir yıl içinde açılmalıdır.
Tazminat Davalarında Yargılama Usulü
Haksız gözaltı nedeniyle tazminat davalarında, yargılama basit yargılama usulüne göre yapılır. Bu usulde, davacı, dava dilekçesinde, dava konusunu ve dayanacağı hukuki nedenleri açıkça belirtmelidir. Davalı ise, davanın kendisine tebliğinden itibaren bir ay içinde cevap dilekçesi vermelidir.
Dava dilekçesi ve cevap dilekçesinin ardından, mahkeme, tarafların iddia ve savunmalarını değerlendirerek, bir karar verir. Bu karara karşı istinaf ve temyiz yolu açıktır.
Tazminat Davalarında Karar
Haksız gözaltı nedeniyle tazminat davalarında, mahkeme, kişinin suçsuzluğunun kesinleşmesini, gözaltı süresinin kanunlara uygun olup olmadığını ve gözaltı tedbirinin soruşturmanın amacına uygun olup olmadığını değerlendirerek karar verir.
Mahkeme, davanın kabulüne karar verirse, kişiye maddi ve manevi tazminat ödenmesine hükmeder. Tazminat miktarı, mahkemenin takdirine bağlıdır.
Haksız Gözaltı Tazminatı Davalarında Yargıtay Kararları
Yargıtay, haksız gözaltı nedeniyle tazminat davalarında, kişinin suçsuzluğunun kesinleşmesinin, tazminat talebinin ön koşulu olduğunu kabul etmektedir. Yargıtay, ayrıca, gözaltı süresinin kanunlara uygun olup olmadığını ve gözaltı tedbirinin soruşturmanın amacına uygun olup olmadığını da değerlendirmektedir.
Yargıtay, haksız gözaltı nedeniyle