Kıdem tazminatı, işçinin iş yerinde en az bir yıl çalışması ve iş sözleşmesinin işveren tarafından haksız yere feshedilmesi veya işçinin haklı nedenle iş sözleşmesini feshetmesi halinde işçiye ödenen maddi bir tazminattır. Kıdem tazminatı, işçinin iş yerindeki kıdemini, işverene sağladığı katkıyı ve yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükleri göz önünde bulundurarak ödenmektedir.
Kıdem tazminatının hangi durumlarda verileceği, İş Kanunu’nun 14. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, kıdem tazminatı aşağıdaki durumlarda verilir:
-
İşçinin iş sözleşmesinin işveren tarafından haksız yere feshedilmesi: İşveren, işçiyi iş sözleşmesinin esaslı unsurlarından birini ihlal etmedikçe veya işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı olmadıkça işten çıkaramaz. Bu nedenle, işverenin işçiyi iş sözleşmesini haksız yere feshetmesi halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
-
İşçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmesi: İşçi, işverenin iş sözleşmesinin esaslı unsurlarından birini ihlal etmesi veya işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı olması halinde iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Bu nedenle, işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmesi halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
-
İşçinin emeklilik hakkını elde etmesi: İşçi, sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak emeklilik hakkını elde etmesi halinde iş sözleşmesini feshedebilir. Bu nedenle, işçinin emeklilik hakkını elde etmesi halinde işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
-
İşçinin ölümü halinde: İşçi, iş sözleşmesi devam ederken vefat ederse, işçinin hak sahipleri kıdem tazminatına hak kazanır. Bu nedenle, işçinin ölümü halinde işçinin hak sahipleri kıdem tazminatına hak kazanır.
Kıdem tazminatının hesaplanmasında, işçinin iş yerindeki kıdemi ve brüt ücreti esas alınır. Kıdem tazminatı, işçinin iş yerindeki kıdemine göre aşağıdaki şekilde hesaplanır:
- 1-5 yıl kıdem için: 30 günlük ücret
- 5-15 yıl kıdem için: 30 günlük ücret + 2 kıdem yılı için 2 günlük ücret
- 15-25 yıl kıdem için: 30 günlük ücret + 5 kıdem yılı için 2 günlük ücret
- 25 yıl ve üzeri kıdem için: 30 günlük ücret + 8 kıdem yılı için 2 günlük ücret
Kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihte işçiye ödenir. İşveren, kıdem tazminatını ödemediği takdirde işçi, icra takibi başlatabilir veya iş mahkemesinde dava açabilir.
Kıdem tazminatı, işçinin iş yerindeki kıdemini, işverene sağladığı katkıyı ve yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükleri göz önünde bulundurarak ödenen önemli bir maddi haktır. İşçiler, iş sözleşmelerinin sona ermesi halinde kıdem tazminatı haklarının farkında olmalı ve bu haklarını korumak için gerekli önlemleri almalıdır.
Kıdem tazminatı ile ilgili bazı önemli hususlar şunlardır:
- Kıdem tazminatı, işçinin iş yerindeki kıdemine göre artar. İşçi, iş yerinde daha uzun süre çalışırsa, alacağı kıdem tazminatı da artar.
- Kıdem tazminatı, işçinin brüt ücretine göre hesaplanır. İşçinin net ücreti, kıdem tazminatının hesaplanmasında dikkate alınmaz.
- Kıdem tazminatı, işçinin iş sözleşmesinin sona erdiği tarihte ödenir. İşveren, kıdem tazminatını ödemediği takdirde işçi, icra takibi başlatabilir veya iş mahkemesinde dava açabilir.
Kıdem tazminatı, işçinin iş yerindeki kıdemini, işverene sağladığı katkıyı ve yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükleri göz önünde bulundurarak ödenen önemli bir maddi haktır. İşçiler, iş sözleşmelerinin sona ermesi halinde kıdem tazminatı haklarının farkında olmalı ve bu haklarını korumak için gerekli önlemleri almalıdır.