Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat
Koruma tedbirleri, ceza muhakemesinde suç işlediği şüphesi altında bulunan şüpheli veya sanığın özgürlüğünü kısıtlayan veya malvarlığına el koyan tedbirlerdir. Tutuklama, gözaltı, yakalama, el koyma ve arama gibi tedbirler koruma tedbirleri olarak kabul edilir.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 141. maddesinde, koruma tedbirleri nedeniyle tazminat düzenlenmiştir. Bu maddeye göre, koruma tedbirlerinin kanuna aykırı olarak uygulanması halinde zarar gören kişi, maddi ve manevi her türlü zararını devletten isteyebilir.
Koruma Tedbirlerinin Kanuna Aykırı Uygulanması
Koruma tedbirlerinin kanuna aykırı olarak uygulanması, CMK’nın 141. maddesinde şu şekilde tanımlanmıştır:
- Koruma tedbiri, kanunun öngördüğü koşullardan yoksun olarak uygulanmışsa,
- Koruma tedbiri, kanunun öngördüğü usule aykırı olarak uygulanmışsa,
- Koruma tedbiri, kanunun amacına aykırı olarak uygulanmışsa,
Bu hallerde koruma tedbiri, kanuna aykırı olarak uygulanmış kabul edilir.
Tazminat Talebi
Koruma tedbirleri nedeniyle tazminat talebinde bulunabilmek için, aşağıdaki şartların sağlanması gerekir:
- Koruma tedbiri, kanuna aykırı olarak uygulanmış olmalıdır.
- Koruma tedbiri nedeniyle zarar doğmuş olmalıdır.
- Zarar, koruma tedbirinin kanuna aykırı uygulanmasına doğrudan bağlı olmalıdır.
Tazminat Davası
Koruma tedbirleri nedeniyle tazminat davası, zarara uğrayanın oturduğu yer ağır ceza mahkemesinde açılır. Dava, koruma tedbirinin uygulanmasından itibaren üç ay içinde açılabilir.
Tazminat davası, ceza muhakemesinin bir parçası olarak görülür. Bu nedenle, dava sırasında koruma tedbiri ile ilgili yargılama süreci de incelenir.
Tazminat Türleri
Koruma tedbirleri nedeniyle tazminat, maddi ve manevi tazminat olarak iki türdedir.
Maddi Tazminat
Maddi tazminat, koruma tedbiri nedeniyle doğrudan meydana gelen zararları karşılamayı amaçlar. Örneğin, haksız tutuklama nedeniyle iş kaybı yaşayan kişinin maddi kaybı, haksız el koyma nedeniyle zarar gören malın değeri, maddi tazminata örnek olarak verilebilir.
Manevi Tazminat
Manevi tazminat, koruma tedbiri nedeniyle meydana gelen manevi zararları karşılamayı amaçlar. Örneğin, haksız tutuklama nedeniyle kişinin uğradığı itibar kaybı, haksız el koyma nedeniyle kişinin uğradığı acı ve elem, manevi tazminata örnek olarak verilebilir.
Tazminat Miktarı
Tazminat miktarı, her bir davada ayrı ayrı belirlenir. Tazminat miktarını belirlerken, mahkeme aşağıdaki hususları dikkate alır:
- Koruma tedbirinin süresi ve niteliği,
- Koruma tedbiri nedeniyle kişinin uğradığı zarar,
- Koruma tedbirinin kanuna aykırı uygulanmasının ağırlığı,
Tazminatın Ödenmesi
Koruma tedbirleri nedeniyle tazminat, devlet tarafından ödenir. Ancak, koruma tedbirini uygulayan kişi veya kurum, görevini kötüye kullandığı tespit edilirse, devlet bu tazminatı ödediği kişi veya kurumdan rücu edebilir.
Yargıtay Kararları
Yargıtay, koruma tedbirleri nedeniyle tazminat konusunda birçok karar vermiştir. Bu kararlarda, koruma tedbirlerinin kanuna aykırı olarak uygulanması halinde, zarar gören kişinin tazminat talep etme hakkının olduğu kabul edilmiştir.
Yargıtay’ın bazı önemli kararları şunlardır:
- Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 2019/13786 E., 2020/4009 K. kararında, haksız tutuklama nedeniyle maddi ve manevi tazminat talebinde bulunan kişinin talebinin kabulüne karar verilmiştir.
- Yargıtay 12. Ceza Dairesi, 2020/11507 E., 2021/1021 K. kararında, haksız el koyma nedeniyle maddi tazminat talebinde bulunan kişinin talebinin kabulüne karar verilmiştir.
Sonuç
Koruma tedbirleri, ceza muhakemesinde suç işlediği şüphesi altında bulunan şüpheli veya sanığın özgürlüğünü kısıtlayan veya malvarlığına el koyan tedbirlerdir. Bu tedbirlerin kanuna aykırı olarak uygulanması halinde, zarar gören kişi, maddi ve manevi her türlü zararını devletten isteyebilir.