Sigortasız İşçi Çalıştırma Cezası ve İşçiye Tazminat Hakkı
Sigortasız İşçi Çalıştırmanın Cezası
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 102. maddesine göre, sigortasız işçi çalıştıran işverene, her bir sigortalı için idari para cezası uygulanır. Bu ceza, asgari ücretin iki katı olarak belirlenmiştir. 2023 yılı için asgari ücretin 5.500 TL olduğu göz önünde bulundurulduğunda, sigortasız işçi çalıştıran işverene her bir sigortalı için 11.000 TL idari para cezası uygulanacaktır.
Sigortasız işçi çalıştırma cezasının miktarı, sigortasız işçinin çalışma süresine göre de değişebilir. Sigortasız işçinin çalışma süresi 1 ayı geçmezse, işverene uygulanacak ceza, her bir sigortalı için asgari ücretin iki katıdır. Sigortasız işçinin çalışma süresi 1 ayı geçerse, işverene uygulanacak ceza, her bir sigortalı için asgari ücretin iki katı ile sigortasız işçinin çalışma süresinin her günü için asgari ücretin yarısı arasında değişir.
Sigortasız işçi çalıştırma cezası, işverene Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından verilir. SGK, işyerinde denetim gerçekleştirerek sigortasız işçi çalıştırma tespit ederse, işverene idari para cezası uygular. İşveren, idari para cezasına itiraz edebilir. İtiraz, SGK’ya yapılır. SGK, itirazı inceleyerek karar verir.
Sigortasız İşçi Çalıştırmanın İşçiye Etkileri
Sigortasız işçi çalıştırma, işçinin hem sosyal hem de ekonomik haklarını olumsuz etkiler. Sigortasız çalışan işçi, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık, doğum ve analık gibi durumlarda sosyal güvenlik güvencesinden yararlanamaz. Bu durumda işçi, bu durumlardan dolayı oluşan maddi ve manevi zararları karşılamak zorunda kalır.
Sigortasız çalışan işçi, iş güvencesi hükümlerinden de yararlanamaz. İşveren, sigortasız çalışan işçiyi haklı bir sebep olmaksızın işten çıkarabilir. Bu durumda işçi, kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı gibi haklarını kaybeder.
Sigortasız İşçi Çalıştıran İşverene Açılabilecek Davalar
Sigortasız işçi çalıştıran işverene karşı işçi, aşağıdaki davaları açabilir:
- İdari para cezasına itiraz davası: İşveren, idari para cezasına itiraz edebilir. İtiraz, SGK’ya yapılır. SGK, itirazı inceleyerek karar verir. İşveren, SGK’nın kararını mahkemeye taşıyabilir.
- İş güvencesi tazminatı davası: Sigortasız çalışan işçi, işveren tarafından işten çıkarılırsa, iş güvencesi kapsamında işe iade davası açabilir. İşe iade davasını kazanan işçi, işe iade edilir. İşverenin işe iade etmemesi durumunda, işçiye en az 4, en çok 8 aylık ücreti tutarında iş güvencesi tazminatı ödenir.
- Kötü niyet tazminatı davası: Sigortasız çalışan işçi, işveren tarafından işten çıkarılırsa ve işyerinde 30’dan az işçi çalışıyorsa, işçi kötü niyet tazminatı davası açabilir. İşe iade davasını kazanan işçi, ihbar tazminatının 3 katı tutarında kötü niyet tazminatı alabilir.
- Kıdem tazminatı davası: Sigortasız çalışan işçi, işyerinde en az 1 yıl çalışmışsa, kıdem tazminatı almaya hak kazanır. İşverenin işçiyi işten çıkarması durumunda, işçi kıdem tazminatı alabilir.
Sigortasız İşçi Çalıştırmamak İçin Yapılması Gerekenler
İşverenler, sigortasız işçi çalıştırmamanın hem kendilerine hem de işçilere zarar verdiğini bilmelidir. Bu nedenle, sigortasız işçi çalıştırmamak için aşağıdaki önlemleri almalıdır:
- İşyerinde çalışan tüm işçilerin işe giriş bildirgelerini zamanında SGK’ya bildirmelidir.
- İşçilerin aylık prim hizmet belgelerini düzenli olarak SGK’ya göndermelidir.
- İşçilerin ücret bordrolarını düzenli olarak düzenlemeli ve imzalamalıdır.
- İşçilerin ücretlerini bankaya yatırmalıdır.
İşverenler, sigortasız işçi çalıştırmadığını SGK’nın denetimlerine hazır olarak karşılamalıdır.