Kamulaştırmasız El Atma Nedeniyle Tazminat
Giriş
Mülkiyet hakkı, Anayasa’nın 35. maddesinde güvence altına alınmış temel haklardan biridir. Bu maddeye göre, “Herkes, mülkiyet ve miras hakkına sahiptir. Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz.”
Kamulaştırma, özel mülkiyete kamu yararı amacıyla getirilen sınırlamalardan biridir. Kamulaştırma, bir taşınmazın kamuya ait bir hizmetin yürütülmesi amacıyla, mülk sahibinin rızası olmaksızın, bedel karşılığında mülkiyetinin alınması işlemidir.
Kamulaştırma, mülkiyet hakkının sınırlanması niteliğinde bir işlem olduğundan, kanunla düzenlenmiş ve belirli usullere tabidir. Kamulaştırmanın usulüne uygun yapılmaması halinde, mülk sahibinin kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat talep etme hakkı doğar.
Kamulaştırmasız El Atma
Kamulaştırmasız el atma, kamulaştırmanın usulüne uygun yapılmaması, yani kamulaştırma kararının alınmaması veya kamulaştırma bedelinin ödenmemesi halinde ortaya çıkan bir durumdur.
Kamulaştırmasız el atma halinde, mülk sahibinin mülkiyeti kamuya geçirilmiş, ancak mülk sahibine herhangi bir tazminat ödenmemiştir. Bu durum, mülkiyet hakkının ihlali anlamına gelir.
Kamulaştırmasız El Atma Nedeniyle Tazminat Talebi
Kamulaştırmasız el atma halinde, mülk sahibinin kamulaştırma bedelinin tahsili için idari veya yargısal yollara başvurma hakkı vardır.
İdari Yol
Mülk sahibi, kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat talebiyle ilgili olarak öncelikle idareye başvurmalıdır. İdare, bu talebi inceleyerek, kamulaştırmasız el atmanın olup olmadığına ve tazminat miktarına karar vermelidir.
İdarenin talebi reddetmesi halinde, mülk sahibi idari yargıya başvurabilir. İdari yargı, idarenin kararının hukuka uygun olup olmadığını inceleyerek, karar verir.
Yargısal Yol
Mülk sahibi, kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat talebiyle doğrudan yargıya başvurabilir. Bu durumda, dava, mülkiyet hakkının ihlali nedeniyle tazminat davası olarak açılır.
Yargı, kamulaştırmasız el atmanın olup olmadığına ve tazminat miktarına karar verirken, aşağıdaki hususları dikkate alır:
- Kamu yararı amacının varlığı
- Kamulaştırma kararının alınması veya kamulaştırma bedelinin ödenmemesi
- Mülkün değeri
- Mülk sahibinin uğradığı zarar
Tazminat Miktarı
Kamulaştırmasız el atma nedeniyle ödenecek tazminat, mülkiyetin değeri ve mülk sahibinin uğradığı zarar esas alınarak belirlenir.
Mülkiyetin değeri, kamulaştırma tarihindeki piyasa değeri olarak kabul edilir. Mülk sahibinin uğradığı zarar, mülkiyetin kamuya geçirilmesi nedeniyle mülk sahibinin uğradığı maddi ve manevi zararları ifade eder.
Maddi zarar, mülk sahibinin mülkünün elinden alınması nedeniyle uğradığı zararları ifade eder. Bu zararlar, mülkiyetin bedeli, mülkiyetin kullanılmasından elde edilen gelir kaybı, mülk sahibinin taşınması nedeniyle oluşan masraflar gibi unsurları kapsar.
Manevi zarar, mülk sahibinin mülkünün elinden alınması nedeniyle duyduğu üzüntü, elem ve keder gibi zararları ifade eder. Manevi zararın miktarı, her somut olayda farklı olarak belirlenir.
Zamanaşımı
Kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat talebi, kamulaştırma tarihinden itibaren 5 yıl içinde ileri sürülebilir. Bu süre, hak düşürücü süredir.
Zamanaşımı süresi geçtikten sonra açılan davalar, mahkemece reddedilir.
Örnek Dava
Ahmet Bey’in, Ankara’da bir tarlası vardır. Bu tarla, devlet tarafından bir otoyol projesi kapsamında kamulaştırılacaktır. Ancak, kamulaştırma kararı alınmadan önce, tarla Ahmet Bey’in rızası alınmadan kamuya geçirilmiştir.
Ahmet Bey, kamulaştırmasız el atma nedeniyle tazminat talebiyle mahkemeye başvurmuştur. Mahkeme, kamulaştırmasız el atmanın gerçekleştiğini tespit ederek, Ahmet Bey’e tarlanın değeri olan 1 milyon TL tazminat ödenmesine karar vermiştir.
Sonuç
Kamulaştırmasız el atma, mülkiyet hakkıkamulaş